DSC00751

wielowarstwowo, nawet pod lupą można odróżnić od pozostałych, nie zmienionych komórek rodzicielskich (rys. 29.1). Umożliwiło to szybki postęp badań nad genami odpowiedzialnymi za zmieniony fenotyp komórek nowotworowo transformowanych (tzw. onkogenami). ich ekspresją i kodowanymi przez nie białkami. W tym samym okresie wykazano, że składniki wydzielane przez komórki i tworzące substancję międzykomórkową (laminina. kolageny, fibronektyny, rozmaite glikoproteiny itp.) reagując z odpowiednimi receptorami występującymi na powierzchni komórek mogą być czynnikiem decydującym o wzroście i różnicowaniu komórek zarodkowych. Wpłynęło to na dalszy wzrost zainteresowania się zjawiskami kontaktowymi i doprowadziło do nowego spojrzenia na te zjawiska, jako na jeden z pierwotnych i zasadniczych czynników wzajemnego oddziaływania na siebie komórek nie tylko w dorosłym organizmie, ale i podczas embriogenezy, gdy następuje różnicowanie komórek i organogcncza.

Rys. 29.1. Wzrósł komórek prawidłowych i nowotworowych w hodowlach in vitro.

a — przy małej gęstości hodowli brak widocznych różnic proliferacji; b — komórki prawidłowe tworzą pojedynczą warstwę i wzrost ich zostaje zahamowany; c — komórki transformowane nowotworowo zdolne są do wzrostu wielowarstwowego: d — w przypadku transformacji nowotworowej którejś z komórek z pojedynczej warstwy podejmuje ona wzrost i powstaje wielowarstwowa kolonia komórek nowotworowych

W ostatnich latach okazało się, że zjawiska kontaktowe są niezwykle ważne także dla rozmaitych dziedzin biotechnologii, np. gdy komórki hodowane są w dużych gęstościach w tzw. „bioreaktorach” o pojemności przekraczającej zwykle tysiąc litrów pożywki. Od 1990 roku w medycynie można w niektórych krajach stosować tylko produkty komórek prawidłowych, wykazujących wzrost zależny od przyczepienia do podłoża stałego. Wynika to z faktu, że białka wytwarzane przez komórki transformowane są inaczej glikozylowane i stosowanie ich w terapii powoduje efekty uboczne.

Wzrost komórek na podłożach stałych i półpłynnych

Prawidłowe komórki zwierzęce w fazach G|, S i cyklu mitotycznego silnie przyczepiają się do podłoża i rozpłaszczają na jego powierzchni. Tylko podczas mitozy komórki te odrywają

486