bioologia czlowieka 4 11 07 I

jądra komórkowego wraz z przypuszczalną tezą. iż jest to cecha wspólna dla wszystkich komórek żywych.

W 1839 roku Schleiden i Schwann publikują teorię komórkową, z której wynika, że organizmy są agregatami komórek, a sama komórka to otoczona ściankami grudka cytoplazmy zawierająca jądro. W 1845 roku Dutrochet podaje, że komórki mogą się dzielić, a w^r rok później Virchow formuuje twierdzenie, że komórka może powstać tylko z komórki (“omnis cellule a cellula”).

Formują się istniejące dotąd dwa kierunki badań w cytologii - morfologia, badająca dzięki coraz lepszym mikroskopom i stosowanym już barwieniom anatomię komórki, oraz biochemia. W badaniach biochemicznych określano aktywność chemiczną substancji uzyskanych po rozbiciu komórki, jak i drogi metaboliczne procesów życiowych w komórce.

Mikroskopia

Współczesny mikroskop optyczny posiada zdolność rozdzielczą (pod największym powiększeniem odróżnialne są jeszcze dw'a punkty leżące obok siebie w takiej minimalnej odległości) rzędu 0,2 mikrona, czyli 2/10000 milimetra. Maksymalne możliwe do uzyskania powiększenie mikroskopu świetlnego to 2000 razy, pozwala to już na dokładne obejrzenie ciała komórki i jądra komórkowego, wraz z wypełniającą ją cytoplazmą. Do oglądania organelli komórkowych (narządy komórki) potrzeba większych powiększeń; mitochondria (pałeczkowate i ziarniste), aparat siateczkowy Golghiego w otoczeniu jądra, centrosom (centrum komórkowe lub cytocentrum), grudki substancji zapasowych, wydzielin i wydalin oraz struktury jądra i jąderka wymagają użycia specjalnych technik, z których najważniejszą jest zastosowanie mikroskopu elektronowego.

Zdolność rozdzielcza zależy od długości fali elektromagnetycznej. Im fala jest krótsza, tym rozdzielczość jest mniejsza a większe powiększenie. Dla optycznego mikroskopu wartości graniczne wyznacza długość widzialnej fali świetlnej, zdolność rozdzielcza równa jest połowie jej długości. W wypadku fali najkrótszej (fioletowej - dlatego stosuje się filtry fioletowe na matówce mikroskopu) 0,2 mikrona stanowi połowę fali najkrótszej.

W wypadku mikroskopu elektronowego długość fali przypisywanej elektronom można nieomal dowolnie zmieniać, bowiem zależy ona od ich szybkości. Przy napięciu 50000 volt wytwarzana jest fala o długości 5 x 10'^lu cm, co zapewnia powiększenie do 80.000 krotnego, a rozdzielczość 1 - 2 x 10"⁷ cm (w optycznym mikroskopie 2 x 10°cm).

Elementy żywej komórki

Najistotniejszym składnikiem żywej komórki jest różnopostaciowe białko. Materiał budulcowy struktur komórkowych tworzony jest przez białka strukturalne, a białka aktywne to głównie biokatalizatory (enzymy) występujące w cytoplaźmie. Są one bardzo swoiste i bardzo istotne dla życia - tak komórki (np. enzymy trawienne w lizosomach, i znacznie liczniejsze enzymy odpowiedzialne za syntezę), jak enzymy trawienne w przewodzie pokarmowym - pepsyna w żołądku, trypsyna i chymotrypsyna w jelitach

Błona komórkowa: jest żywa, poprzez nią odbywa się wymiana substancji z otoczeniem. W swej strukturze wykazuje budowę lipidowo-białkową, dwie warstwy białkowe “rozdzielone są’* warstwą lipidową, warstwy te tworzą strukturę dynamiczną.

. Transport poprzez błonę może odbywać się biernie na zasadach osmozy jak i czynnie w drodze enzymatycznej z zaangażowaniem energii związanej biochemicznie

Organella komórkowe: jądro komórkowe, w którym zgromadzony jest materiał

genetyczny komórki, mitochondria z enzymami oddechowymi odpowiedzialne za rozkład bogatych w energię substratów wraz z przekształceniem energii w energię użyteczną wiązaną w ATP. lizosomy z enzymami trawiennymi, centrosom istotny podczas podziału komórki (dzieli się na dwie centriole stanowiące wierzchołki wrzeciona kariokinetycznego), rybosomy zawieszone na reticulum

7