b

Wyłonienie banku centralnego spośród ogółu banków - jako centralnej instytucji emisyjnej państwa było rezultatem długotrwałej ewolucji.

Geneza bankowości centralnej sięga końca XVII wieku. Najstarszymi barkami były :

-    powołany w 1657r. - Bank w Szwecji oraz

-    utworzony w 1694r. - Bank Anglii. Banki Centralne funkcjonowały w przeszłości wg różnych form organizacyjno-prawnych. Najczęściej przeważała forma spółki akcyjnej, przy istotnym udziale Skarbu Państwa. W Polsce pierwszy państwowy bank emisyjny - Bank Polski - powołano w 1828r. w Królestwie Polskim. Bank ten zajmował się misją pieniądza i kredytowaniem. Stopniowo bankom komercyjnym nadawano bardziej publicznego charakteru. Następowało równocześnie oddzielenie funkcji emisyjnej od bezpośredniego kredytowania i obsługi bankowej gospodarki. Rola banków centralnych wzrosła w XXw.

Za ich pośrednictwem przeprowadzane były krajowe i zagraniczne operacje finansowe państwa. Po pierwszej wojnie światowej rola banków centralnych uległa zmianie w kierunku większego związania z polityką państwa, zwłaszcza realizowaną prze władze polityką gospodarczą. W 1920r. organizacja międzynarodowa - Międzynarodowa Konferencja Finansowa z siedzibą w Brukseli - zleciła utworzenie w poszczególnych państwach banków centralnych, których podstawowym zadaniem miała być obsługa systemu dewizowego.

W 1928r. we wszystkich państwach europejskich funkcjonowały już banki centralne.

W 1945r. w Polsce został powołany Narodowy Bank Polski, działający jako bank centralny i emisyjny, a wszystkie banki zostały upaństwowione.

W drugiej połowie lat osiemdziesiątych nastąpiły próby ograniczenia monopolistycznej struktury bankowości w Polsce. Utworzono w 1986r. Bank Rozwoju Eksportu, w 1987r. z NBP wydzielono Powszechną Kasę Oszczędności jako samodzielny bank państwowy, a następnie zamieniono oddziały NBP w dziewięć państwowych banków komercyjnych, które w 199lr. przekształcono w spółki akcyjne Skarbu Państwa.

Przyjmując dwustopniową strukturę organizacyjną bankowości ( bank centralny - banki komercyjne ) ograniczono zakres bezpośredniej działalności komercyjnej NBP.

Do podstawowych funkcji banku centralnego zalicza się :

-    pełnienie funkcji - banku banków, banku gospodarki narodowej,

-    prowadzenie polityki pieniężnej oraz

-    sprawowanie nadzoru nad bankami komercyjnymi.

Ustrój i działalność banków regulowana jest przepisami należącymi do różnych gałęzi prawa. Banki jako podmioty gospodarcze nastawione są na osiąganie zysków. W tym celu wchodzą w stosunki umowne ze swymi klientami oraz innymi bankami i ta sfera działalności regulowana jest przepisami prawa cywilnego i handlowego.

Inny charakter mają regulacje dotyczące tworzenia banków, miejsca i funkcji banku centralnego, nadzoru bankowego. Te regulacje należą do sfery publicznoprawnej. W Polsce publiczne prawo bankowe zawarte jest przede wszystkim w dwóch ustawach :

-    ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. - Prawo bankowe (Dz. U Nr 140, poz.938 z późn. zm) oraz

-    ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U Nr 140, poz. 939)

Źródłem prawa bankowego są również inne ustawy dotyczące m. in.

-    uporządkowania stosunków kredytowych,

-    o listach zastawnych i bankach hipotecznych,

-    o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej,

-    o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym , czy