CCF20090212062

Rozpoczyna to proces tworzenia pojęcia „ja”, w tym sensie, że dziecko rozumie zarówno pojęciowo, jak i emocjonalnie to, jak inni je odbierają. Zapowiadając temat rozdziału 4: ta zdolność do postrzegania siebie jako jednego z wielu uczestników interakcji jest społeczno-poznawczą podstawą rozumienia tych rodzajów zdarzeń społecznych, które tworzą zasadnicze układy wspólnej uwagi dla naby wania języka i innych typów konwencji komunikacyjnych.

Znamienne jest, że dzieci autystyczne mają deficyty biologiczne dotyczące dokładnie tego zespołu umiejętności, o którym tu mówiliśmy (Baron-Cohen, 1995; Hobson, 1993; Happe, 1995; Loveland, 1993; Sigman i Capps, 1997). Mają one problemy z różnymi zadaniami wymagającymi wspólnej uwagi, z uczeniem się przez naśladownictwo, nie angażują się zwykle w zabawy symboliczne. Wydaje się, że nie rozumieją siebie w taki sam sposób, jak dzieci rozwijające się typowo, i mają trudności w uczeniu się i używaniu symboli językowych w sposób właściwy dla komunikowania się (o czym przekonamy się w rozdziale 4). We wszystkich tych sprawach dzieci autystyczne różnią się znacząco między sobą, co czasem czyni to zaburzenie trudno odróżniałnym od pokrewnych, takich jak syndrom Aspergera. Dlatego ryzykowne byłoby dokonywanie jakichkolwiek uogólnień. Chciałbym jedynie wskazać, że tutaj nie traktujemy rozwoju właściwej wyłącznie ludziom społeczno-poznawczej zdolności do uczestnictwa w kulturze jako bezpośredniego przyczynowego powiązania pomiędzy genami a dorosłością, ale raczej jako proces trwający wiele miesięcy i lat, objawiający się, w miarę jak dzieci na różnych etapach rozwoju wchodzą w interakcje ze środowiskiem fizycznym i społecznym. Dlatego łatwo można sobie wyobrazić, że różne rodzaje problemów w różnych fazach na drodze rozwoju mogą prowadzić do całkowicie odmiennych rezultatów w rozwoju poznawczym tych nieszczęśliwych dzieci.

Ogólnie rzecz biorąc, praktycznie każdy zgadza się, że coś istotnego zdarza się w społecznym poznaniu niemowląt około dziewiątego miesiąca ich życia. O ile poznanie społeczne niemowlaków mających mniej niż dziewięć miesięcy ma wiele wspólnego z poznaniem innych naczelnych (zapewne mającego też pewne cechy szczególne), o tyle od dziewiątego miesiąca życia nie może być żadnych wątpliwości, że mamy do czynienia z procesami poznania społecznego właściwymi wyłącznie naszemu gatunkowi. Dzieci mają ciągle daleką drogę do przebycia, zanim zrozumieją takie rzeczy, jak na przykład fałszywe przekonania, ale w obecnym kontekście rozumienie innych jako sprawców intencjonalnych jest przełomowym krokiem w rozwoju ludzkiego poznania społecznego. Umożliwia ono bowiem niemowlętom rozpoczęcie trwającej całe dalsze życie podróży kulturową ścieżką rozwoju. Umożliwiając im zaangażowanie w rozmaite procesy kulturowego uczenia się i internalizację perspektywy innych osób, to nowe rozumienie pozwala dzieciom pojmować świat dzięki kulturowemu pośrednictwu wiedzy innych ludzi. Dotyczy to także punktów widzenia i wiedzy zawartej w materialnych i symbolicznych wytworach ludzkich, tworzonych przez ludzi znacznie oddalonych w czasie i przestrzeni.