CCF20091008007

czych lub wariantów danej metody, praktycznego wykonywania oznaczeń i oceny uzyskanych wyników oraz zrozumienia podstawowych praw rządzących kształtowaniem się właściwości grantów. Dlatego też w każdym rozdziale, poza omówieniem praktycznego wykonywania danego oznaczenia, znajduje się część teoretyczna niezbędna dla zrozumienia zagadnienia i uniknięcia czysto mechanicznego wykonywania badań. W zakończeniu większości rozdziałów autorka starała się podać przykłady wartości parametru dla grantów z różnych obszarów Polski oraz przykłady korelacyjnych zależności między danym parametrem a innymi właściwościami wpływającymi na jego zmienność.

Książka składa się z trzech części: pierwsza — dotyczy klasyfikacji gruntów i badań fizycznych i niektórych mechanicznych właściwości gruntów, druga — badań składu chemicznego i mineralnego grantów, trzecia — zawiera przykłady ogólnej oceny właściwości inżyniersko-geologicznych wybranych typów grantów. Podstawą opracowania większości rozdziałów w części pierwszej są badania znormalizowane przez normy polskie. Należy jednak zwrócić uwagę, że stosowanie polskich norm jest dobrowolne z wyjątkiem przypadków: 1) jeśli minister w sprawach należących do zakresu jego działania w drodze rozporządzenia wprowadzi obowiązek ich stosowania; 2) jeśli dane normy zostaną powołane w ustawach (Ustawa o normalizacji z 3 kwietnia 1993 r. — Dz. U. nr 55). Najczęściej wykorzystywanymi normami w geologii inżynierskiej są polskie normy budowlane, dotyczące określeń, podziału i opisu gruntów budowlanych (PN-86/B-02480), badania próbek gruntów (PN-88/B-04481) oraz norma dotycząca posadowienia budowli, obliczeń statycznych i projektowania (PN-81/B-03020). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 21 czerwca 1994 r. (Dz. U. nr 84) został wprowadzony obowiązek stosowania normy PN-86/B-02480 — Grunty budowlane — określenia, symbole, podział i opis gruntów. W części pierwszej książki opis wielu badań jest oparty jednak na przepisach cytowanych w normie PN-88/B-04481, które umożliwiają ujednolicenie wykonywania podstawowych badań właściwości fizycznych i mechanicznych gruntów we wszystkich laboratoriach, zwłaszcza, że w wielu przypadkach normy te są zgodne z zaleceniami zamieszczonymi w normach krajów europejskich, np. brytyjskich (British Standards — BS) i niemieckich (DIN), oraz amerykańskich (ASTM). Obecnie trwają prace nad opracowaniem norm europejskich — Eurokodów, w tym także dotyczących badań geotechnicznych — Eurocod-7 (EC-7). Normy europejskie w zakresie badania laboratoryjnego gruntów opierają się w znacznej mierze na normach niemieckich (DIN). Zasady ogólne natomiast są zaczerpnięte z ASTM i BS. W większości przypadków różnią się od nich szczegółami technicznymi. Na podstawie EC-7 będą powstawać normy próbne ENV, a następnie dopiero właściwe normy europejskie EN. Oprócz tych norm każdy kraj może wydawać własne postanowienia krajowe. W Polsce, zgodnie z ustawą o normalizacji z dnia 3 kwietnia 1993 r., Polski Komitet Normalizacyjny ustanawia polskie normy na wniosek normalizacyjnych komisji problemowych.

Autorka stara się w części pierwszej nawiązać także do norm zagranicznych oraz do badaii przedstawionych w literaturze światowej, zwłaszcza anglojęzycznej, aby umożliwić czytelnikowi ocenę stanu naszej wiedzy dotyczącej badań podstawowych cech gruntu. W rozdziałach dotyczących badań znormalizowanych przez polskie normy starano się uwzględnić większość zaleceń tych norm. Powołania w tekście na te normy występują w przypadku cytowania zaleceń ściśle technicznych. W części pierwszej znajdują się także opisy metod, które, nie zostały objęte przepisami cytowanych norm budowlanych, lecz są proponowane przez inne normy polskie i zagraniczne, lub też uznane w literaturze dotyczącej badań gruntów za metody sprawdzone, prawidłowe i niezbędne przy szczegółowej charakterystyce gruntów, zarówno dla celów ogólnopoznawczych, jak i praktycznych. Do takich metod należą m.in.: oznaczanie składu granulometrycznego metodą pipetową, analiza mikroagre-gatowa, oznaczanie gęstości objętościowej metodą objętościomierza, oznaczanie gęstości objętościowej szkieletu gruntowego metodą kolby Le Chatelicra, oznaczanie rozmakania, kurczliwości i swobodnego pęcznienia gruntu. Ponadto do metod opisanych w normach wprowadzono pewne uściślenia, uzupełnienia i modyfikacje oraz przedstawiono sposoby wykorzystania wyników, niezbędne przy nowoczesnej charakterystyce gruntów. Rozdział I dotyczący klasyfikacji gruntów, obok klasyfikacji stosowanej w Polsce proponowanej przez polskie normy, zawiera zasady klasyfikacji gruntów stosowanej prawie na całym świecie, na przykładzie klasyfikacji stosowanych w Wielkiej Brytanii (normy BS), Stanach Zjednoczonych (normy ASTM) oraz klasyfikacji proponowanej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Geologii Inżynierskiej. Klasyfikacje te w ogólnych zarysach (kryteria podziału) są zbieżne, lecz różnią się sposobem opracowania wyników od klasyfikacji stosowanej w Polsce.

W części drugiej książki zawarto opis oznaczania innych właściwości i składników fazy stałej gruntów — zawartości węglanów, substancji organicznej, odczynu (pH) oraz metod służących do identyfikacji składu mineralnego frakcji iłowej. Zrozumienie bowiem zjawisk zachodzących w gruntach, będących przyczyną zróżnicowania ich właściwości inżynicrsko-geologicznych, oraz prognozowanie zachowania się gruntów w zmiennych warunkach środowiska geologicznego nic jest możliwe bez znajomości i oceny wszystkich elementów litologii.

Rozdział XXIII dotyczący badań składu mineralnego frakcji iłowej w mikroskopie elektronowym został napisany przez mgr Andrzeja Zboińskiego, a część rozdziału XVI dotycząca podziału substancji próchnicznych — przez mgr Adama Stępnia, specjalistów w tych tematach, za co autorka wyraża im podziękowanie.

W trzeciej części książki zamieszczono charakterystykę wybranych typów gruntów, dokonaną głównie na podstawie badań laboratoryjnych przedstawionych w książce, na tle ich genezy, warunków sedymentacji oraz występowania, aby dać przykład, jak dużą rolę w inżyniersko-geologicznej ocenie gruntów odgrywają badania laboratoryjne.

Autorka dziękuje serdecznie młodszym kolegom z zespołu Zakładu Grunto-znawstwa Instytutu Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Uniwersytetu Warszawskiego, a zwłaszcza Pani magister Ewie Hoffmann i Panu magistrowi Adamowi Stępniowi za liczne dyskusje nad treścią i formą książki, co pozwoliło na usunięcie szeregu błędów, które znalazły się w pierwszym jej wydaniu.

U 'irRT>JU