CCF20091008126

4. Mady

Za mady uznaje się aluwialne osady serii powodziowej rzek, niezależnie od ich granulacji i zawartości substancji organicznej. Ogólna powierzchnia zajmowana przez mady w Polsce wynosi wg T. Witka (Gleboznawstwo, 1995) ponad 787 tys. ha (7870 km²) (ryc. 94). Występują one na holoceńskich tarasach zalewowych i nadzalewowych oraz na tarasach plejstoceńskich większych rzek, osiągając miąższość 1-7 m. Największe obszary i na ogól największe miąższości osiągają mady w dolinach Wisły i Odry. Cechą charakterystyczną mad, szczególnie młodych, jest nieregularne warstwowanie. Miąższość poszczególnych warstw i lamin waha się od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów. Różnią się one intensywnością zabarwienia (od jasnożółtego do ciemnoszarego), wynikającego ze składu granu-lometrycznego i zawartości substancji organicznej. Z punktu widzenia oceny wła-

Ryc. 94. Występowanie mad w Polsce wg Mapy Geologicznej Polski w skali 1: 2 000 000 (E. Rub E. J. Mojski, 1968); 1 — punkty obserwacyjne

ściwości inżyniersko-geologicznych mady są zaliczane do gruntów słabych. Ich niekorzystne właściwości wynikają przede wszystkim z dużej zmienności litologii, małego stopnia diagenezy, wysokiej wilgotności oraz w wielu przypadkach obecności substancji organicznej.

Spośród czynników wpływających na zmienność właściwości mad wyróżniono przede wszystkim ich litologię. Zmienność litologiczna tych osadów jest rezultatem głównie sposobu rozwinięcia doliny rzecznej. Działanie tego czynnika powoduje, że w typowo wykształconych profilach madowych nie objętych procesami niszczenia występują co najmniej dwie serie tych utworów o odmiennej litologii. Serie te umownie oznaczono jako serię I (mady gliniaste) i serię II (mady pyla-sto-piaszczyste). Seria I reprezentuje osady sedymentacyjnej działalności rzeki meandrującej, o spokojnych, wyrównanych przepływach. Mady tej serii zawierają stosunkowo dużo frakcji iłowej i mniej frakcji piaskowej w porównaniu z madami serii II. Charakteryzują się większą jednorodnością uziamienia. Seria II reprezentuje osady rzeki dzikiej o znacznie szybszych i niewyrównanych przepływach wód, transportujących więcej materiału grubszego. W serii tej obserwuje się znaczną ilość przewarstwieri, wkładek i soczewek piaszczystych (E. Myślińska, 1984).

Skład mineralny frakcji iłowej jest stosunkowo jednolity. Dominującym minerałem jest montmorillonit na ogół o wapniowym kompleksie sorpcyjnym. Z innych minerałów ilastych występuje illit i kaolinit oraz podrzędnie chloryt. W ilościach śladowych notuje się uwodnione tlenki żelaza i glinu oraz kwarc, skalenie i kalcyt, grupujące się jednak głównie we frakcji piaskowej i pyłowej. W tabeli

Tab. 53. Właściwości fizyczne i mechaniczne mad z doliny Wisły

Parametr	Południowy odcinek doliny Wisły		Środkowy i północny odcinek doliny Wisły		Dolina Bugu
	Seria I	Seria O	Seria I	Seria II	Seria I	Seria II
Zawartość frakcji iłowej (fi) %	12-64	4-21	10-33	5-22	12-22	6-8
Zawartość frakcji piaskowej (fp) %	3-51	18-79	2-55	10-83	22-55	23-75
Wilgotność naturalna (w„) %	16-58	11-34	7-42	2-28	23-32	18-27
Gęstość objętościowa (p) Mg/m^3	1,70-	1,72-	1,65-	1,46-	1,72-	1,71-
	2,00	1,86	2,05	1,90	1,91	1,96
Gęstość objętościowa szkieletu	1,07-	1,29-	1,28-	1,42-	1,34-	1,44-
gruntowego (pd) Mg/m^3	1,69	1,56	1,80	1,64	1,53	1,56
Porowatość (n) %	38-61	42-53	32-53	38-48	43-51	42-46
Granica plastyczności (wP) %	18-40	17-26	13-31	18-26	20-36	20-23
Granica płynności (wt) %	36-96	36-44	30-63	26-44	33-58	25-40
Wskaźnik plastyczności (/,) %	15-56	15-18	8-32	5-21	12-24	5-17
Edometryczny moduł ściśliwości	1,7-7,4	2.4-S.2	1,5-4,3	2,1-5,4	2,4-4,6	2,1-2,8
pierwotnej w zakresie 0-0,2 MPa (M0) MPa
Straty prażenia %	1,21-2,7	1,8-6,9	1,2-9,0	1.6-9.3	3.7-9.0	2,9-9,2
Zawartość substancji organicznej	0-3,0	0,5-2,0	0,2-3,0	0,3-0,8	0.2-2.2	0.3-1,1
(U*
Zawartość CaCOj %	2-9	0-9	1-6	1-5	1-6	0-2

265