5833211546

#

^ KAAITAŁLUDZKI

H

rimana za anormalność uznaje się odchylenie od najczęściej występujących cech, tworzących tzw. dystrybucją normatywną, określanych inaczej jako subnormalne lub nadnormal-ne. J. Botzin, R. Acocella, T. F. Oltmanns i R. E. Emery rozumieją anormalność, jako poczucie subiektywnego dyskomfortu. Natomiast zdaniem H. Sęk anormalność należy rozpatrywać w kontekście zachowań, procesów myślowych i uczuć uznawanych jednostkowo lub społecznie za niepożądane, wymagające kontroli lub zmiany.¹⁵

Analizując powyższe definicje nie trudno zauważyć, jak różnych obszarów ludzkiego funkcjonowania one dotyczą. Definicje te odwołują się do wielu dziedzin wiedzy, takich jak psychologia, medycyna, filozofia, etyka czy socjologia. Botzin, Acocella oraz Oltmanns i Emery skupiają się na subiektywnych odczuciach jednostki związanych z jakością jej życia. Takie ujęcie wpisuje się w nowoczesne koncepcje zdrowia, które poza czynnikami natury obiektywnej, analizują również elementy subiektywne. Odwołując się w rozumieniu niepełnosprawności do pojęcia anormalności, można próbować rozpatrywać niepełnosprawność w sposób nie medyczny, zobiektywizowany, ale upodmiotowiony i nakierowany na subiektywne przeżycia.

W rozważaniach nad niepełnosprawnością, w tym nad jej społecznym wymiarem, co raz częściej obecne są pojęcia normalizacji i inkluzji. Pojawienie się tych idei stanowi w pewnym sensie zmianę w podejściu do rozumienia poszczególnych norm, co może skutkować zmianą rozumienia pojęcia normalności i postrzegania tego, co dotychczas było uważane za nienormalne.

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA CZY UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

Swoistym uszczegółowieniem opisywanego wyżej pojęcia anormalność będzie zdefiniowanie rozumienia niepełnosprawności intelektualnej i upośledzenia umysłowego. Kwestia ta stanowi obecnie przedmiot dyskusji zarówno w środowisku naukowym, w organizacjach zajmujących się prawami człowieka oraz w mediach. Termin upośledzenie umysłowe zdaniem J. Kostrzewskiego (...) to stan charakteryzujący się istotnie niższym od przeciętnego ogólnym poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w zakresie przystosowania się.'⁶ K. Kirejczyk¹⁷ określa (...) upośledzenie umysłowe, jako istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku, globalny rozwój umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki: dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu, wywołujące trwale zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Z kolei M. Kościelska podaje, iż: (...) upośledzenie umysłowe traktuje się nie jako zaburzenie organiczne, ale /wyc/iologiczne; jako stan, do którego się dochodzi w rezultacie nieprawidłowego procesu rozwojowego.^l8 Zgodnie z takim rozumieniem upośledzenie umysłowe w głównej mierze jest wynikiem za-

¹⁵    W. Kołodziej: Wielowymiarowość pojęć „upośledzenie" i „norma" ir pedagogice specjalnej, ...

¹⁶    J. Kostrzewski: Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym. W: Upośledzenie umysłowe - pedagogika. Red. K. Kirejczyk. Warszawa 1981.

¹⁷    Upośledzenie umysłowe pedagogika. Red. K. Kirejczyk. Warszawa 1981.

¹⁸    M. Kościelska: Oblicza upośledzenia. PWN. Warszawa 1995.