CCF20100206079

4. Tkanki zwierzęce

już wcześniej wspomniano zachodzą one częściowo na siebie w układzie heksagonalnym (szóst-kowym). Obserwacja pod mikroskopem elektronowym wykazała w miofibryli obecność powtarzalnych fragmentów, zawierających naprzemiennie ułożone obszary o dużej koncentracji aktyny (jednoiomne, czyli izotropowe w świetle spolaryzowanym) i nazwane prążkami jasnymi albo „I” oraz fragmenty, gdzie najwięcej jest miozyny (dwójłomne, czyli anizotropowe) i nazwane prążkami ciemnymi albo „A”. Odcinek miofibryli ograniczony dwiema błonkami „Z” (zawierający połowę prążka I, prążek A oraz połowę następnego prążka I) jest podstawową jednostką struktural-no-czynnościową włókienka kurczliwego i nazwano go sarkomerem. W stanie spoczynku jego długość wynosi 2,5 urn, w momencie skurczu filamenty aktynowe wciągane są pomiędzy' miozyno-we i sarkomer skraca się ok. 2x. Wyobraź sobie, że miofibryla składa się z wielu sarkomerów ułożonych jeden za drugim i skrócenie wszystkich sarkomerów. widoczne jako zwężenie prążków jasnych, prowadzi do zmniejszenia długości całego włókienka kurczliwego.

UWAGA: Poprzeczne prążkowanie wcale nie wynika z poprzecznego ułożenia filamentów. Elementy' te umieszczone są równolegle do długiej osi włókna!

Ze względu na swoje rozmiary i skomplikowaną budowę trudno byłoby sobie wyobrazić dzielące się włókna mięśniowe (nie mają zresztą centrioli). Praktycznie nie jest to możliwe i niestety tkanka ta ma bardzo ograniczone możliwości regeneracyjne. Większe uszkodzenie włókna powoduje jego obumarcie i dlatego ubytki w mięśniach uzupełniane są przez tkankę łączną.

W mięśniach włókna zebrane są po kilkadziesiąt sztuk w pęczki otoczone łącznotkankową błoną, pęczki z kolei (zebrane po kilkanaście i otoczone nieco grubszymi błonami łącznotkanko-wymi) tworzą wiązki. Te ostatnie zebrane razem tworzą brzusiec mięśnia (też zresztą otoczony błoną łącznotkankową — tzw. namięsną). Organizacja jednostek architektonicznych w mięśniu przedstawia się następująco:

filamenty białkowe> miofibry la —» włókno mięśniowe —> pęczek włókien mięsień.

Mięśnie w organizmie zwierzęcia nie pracują w takich samych warunkach. Część z nich powinna dobrze znosić długotrwałe, znaczne obciążenia, np. mięśnie utrzymujące u człowieka wyprostowaną postawę ciała (mięśnie grzbietu). Tutaj mniej istotna jest prędkość i precyzja ruchu, ważniejsza jest wytrzymałość — okazało się. że w tego typu mięśniach u owodniowców najwięcej jest włókien tzw. wolnych. Zawierają one stosunkowo dużo sarkoplazmy, w której znajduje się mioglobina (czerw ony chromoprotcid będący mięśniowym homologiem — czyli odpowiednikiem — hemoglobiny). Wiąże ona pewien zapas tlenu zwiększając odporność tego typu włókien na znużenie wywoływane przez brak tego gazu (mówi się, że przeważa w' nich metabolizm tlenowy). Względnie duża objętość cytoplazmy pozwala także na zwiększenie zapasu glikogenu mięśniowego. Ze względu na czerwone zabarwienie czasem nazywa się je włóknami czerwonymi. Mięśnie, których zadaniem jest wykonywanie szybkich ruchów, o dużej sile i znacznej precyzji, szybciej się męczą, np. mięśnie palców, ramion. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedź jest prosta — przeważają w nich włókna nazywane szybkimi. Zawierają one większą ilość miofibryli, w związku z czym mniej miejsca pozostaje na sarkoplazmę. Są zasobniejsze w ATP i fosfokreatynę, uboższe jw mioglobinę (stąd nazwa — włókna białe), a więc przeważa tam metabolizm beztlenowy' i mięśnie szybciej ulegają znużeniu. Większa ilość włókicnek kurczliwych pozwala natomiast na szybszy skurcz.

UWAGA:

Zastanów się, jak zaprojektować doświadczenie wykazujące różnice pomiędzy' tymi typami mięśni?