CCF20100206081

4. Tkanki zwierzęce

4.3.2. Poprzecznie prążkowana serca

Serce, wbrew temu co sądzą zakochani, jest tylko wspaniałą pompa tłoczącą krew, dzięki czemu duży organizm może sprawnie transportować różnego rodzaju substancje do wszystkich części ciała (por. ROZDZ: 4.2.3). Należ}' więc oczekiwać od niego skurczów stosunkowo szybkich, małej podatności na znużenie, natomiast niekoniecznie wielkiej siły. Dodatkowo budowa serca powinna umożliwiać zmniejszanie objętości tego organu — oznacza to konieczność kurczenia się we wszystkich trzech wymiarach (w mięśniach szkieletowych taki wymóg nie istnieje).

Podstawwye jednostki budulcowe tkanki sercowej kręgowców (nazywane oczywiście włóknami mięśniowymi) są jedno-, rzadko dwujądrowymi komórkami pochodzenia mezodermalnego o 0 30 pm i długości do ok. 200 um (podane wielkości odnoszą się do człowieka, natomiast u dużych ssaków' włókna sercowe mogą być jeszcze dłuższe). Nie są to więc syncytia, chociaż nazwa ta stosowana jest czasem dla określenia całego mięśnia sercowego (por. ROZDZ: 6.2). Włókna mięśniowe serca można bardzo łatwo odróżnić są bowaem widlasto rozgałęzione (por. Ryc. 47). Jest to bardżoważna cecha, ponieważ łączące się ze sobą komórki mięśniowe tworzą przestrzenną sieć, w której skurcz elementów prowadzi do zmniejszenia objętości jam serca. Miejsca połączeń rozwidleń są na preparatach ciemniejszymi ząbkowanymi liniami i nazwane zostały wstawkami (ząbkowanie wynika z silnego pofałdowania i zgrubienia błony komórkowej w strefie spojenia). W „oczkach" sieci komórkowej występują liczne naczynia krwionośne (pomyśl, dlaczego?) oraz włókna układu nerwowego autonomicznego (skurcz serca jest niezależny od woli zwierzęcia). Jedynie u bezżuchwowców' serce jest całkowicie nieunerwione (por. niżej).

Ryc. 47. Włókna w mięśniu sercowym (A — mikrofotografia pow. ok. 240x. B — model, na którym uwidoczniono wstawki i jądra komórkowe).

Włókna mięśniowe serca wykazują oczywiście poprzeczne prążkowanie, ale ułożenie miofi-bryli jest inne — ponieważ centralną część komórki zajmuje owalne jądro, włókienka kurczliwa zostają zepchnięte na obwód. Na tym różnice kończą się, dookoła pęczków miofibryli rozbudowana jest siateczka sarkoplazmatyczna, liczba nieruchomych mitochondriów jest nawet nieco wyższa niż w mięśniach szkieletowych.

Podobnie jak w mięśniach szkieletowych złożoność struktury wewnętrznej włókien bardzo ogranicza możliwości, regeneracji. Ubytki w sercu wypełnia więc tkanka łączna.

85