CCI20081203030

114

sza stychicznego. Kontrola układu stroficznego może niekiedy nastręczać pewne kłopoty - tam zwłaszcza, gdzie slrofika jest rozbudowana i skomplikowana, jak na przykład u młodego Kasprowicza, który budował strofy dwudziesto- i więcej wersowe, podkreślając ich strukturę wielostopniowymi wcięciami i wiązaniami rymowymi⁴⁰. Uchybienia układu (na ogół zawinione przez drukarza, ale niekiedy i przez nieuwagę autora) powinny być w edycji naprawione - o ile jest to możliwe. Edytor honoruje również układ poszczególnych wersów w strofach czasem wersy parzyste są wcięte, w niektórych układach stroficznych wers ostatni wysunięty jest w lewo; istnieje wielość takich możliwości układu. Dotyczy to również wzajemnego położenia kolejnych zwrotek: bywają układy, w których co druga strofa jest w całości wcięta.

Wiersz wolny i wszelkie systemy nieregularne muszą być oddawane dokładnie w strukturze graficznej nadanej im przez autora. Odrębnym zagadnieniem jest układ utworów reprezentujących kierunki awangardowe, w których usytuowanie poszczególnych wyrazów (pisanych niekiedy skosem lub pionowo), ich kształt typograficzny, czasem kolor mają swoje znaczenie. Wierne odwzorowanie takich dzieł poetycko-plastycz-nych może okazać się niemożliwe bez zastosowania technik reprodukcyjnych, a to już wykracza poza problemy krytycznego opracowania tekstu.

Sporadycznie zdarzały się utwory pisane w szczególnych ukształto-waniach graficznych. Można przytoczyć wiele przykładów wykorzystania kształtu zapisu w Ickstach żartobliwych lub satyrycznych. Rzadziej stosowano środki typograficzne w celu wzmocnienia ekspresji lirycznej. Taka intencja da się odczytać w wierszu Tadeusza Micińskiego, zaczynającym się od słów „Tu znamiona // światów obu" (znanym też po tytułem Krzyż) z tomu W mroku gwiazd (Kraków 1902):

światów obu: Ciemność kona. Anioł globu

pękają w czarnej wodzie, tyczne w mym ogrodzie,

mcm dźwięczy cl Kir aniołów,

ach. Ojcze nasz, i słyszysz len śpiew? j Przez mroków łan wrzyna sie pług — z czerwonych plan ognisty Bóg.

I runął grom

; wsiał Boży Syn. _; Na tączach łąk ■ łilije w krąg —

Niewiasta klęcząca: ! Czemu duchy płaczą, | błądząc pod jodłami? ■ niebiosa obaczą.