skanuj0037 (87)

82

i redefiniowania układu gry. Może bowiem cieszyć fakt, że para gejów staje się zwyczajnym elementem jakże konwencjonalnej opowieści o rodzinie amerykańskiej.

Jedna z pierwszych reżyserek, Alice Guy Blachę, Francuzka w Hollywood, uczyniła z kategorii gender jedną z naczelnych kategorii „amery-kańskości". W filmie Making of an American Citizen z 1912 r. pokazuje parę Rosjan, którzy przybywają do Nowego Świata z falą imigracji biedoty z Europy Wschodniej. Historia tego małżeństwa w Nowym Świecie jest opowieścią o emancypacji żony Iwana (co podkreśla wprost jeden z napisów: „Zona Iwana zaczyna życie w amerykańskim stylu"), a bardziej jeszcze o nauce, jaką otrzymuje jej mąż w Ameryce: tutejsze społeczeństwo nie toleruje przemocy wobec kobiet. Iwan musi to pojąć skazany na roboty za przemoc wobec żony, którą zmusza do ciężkiej pracy fizycznej. Bohater przechodzi oczywiście gruntowną przemianę i kiedy opuszcza mury więzienia, mamy już do czynienia z rodziną w pełni amerykańską: stół nakryty białym obrusem, Iwan pracuje w pocie czoła na roli, a miejscem jego żony staje się zadbana, czysta kuchnia, w której czeka na Iwana ciepły posiłek. Czyż nie jest to najlepsza wykładnia ukrytej warstwy amerykańskiej ideologii rodziny, tej o rygorystycznie przestrzeganym porządku płci, z którego wynika odmienność ról, prac i praw? I czy da się ją oddzielić od feministycznej wymowy filmu o budzącej się świadomości? To właśnie może być połę negocjacji.

Filmografia:

Jako reżyserka

1984 Talesfrom the Darkside (Opowieści ze strefy ciemności), serial telewizyjny, odcinek Do Not Open This Box (Nie otwieraj tego pudełka)

1991 Tatę - mały geniusz (Little Man Tatę)

1995 Wakacje w domu (Home for Holidays)

2005 Flora Plum, w produkcji

Jako producentka

1986 Mesmerized, wspólproducentka 1994 Neli

1998 The Baby Dance (Dziecięcy taniec), TV 2000/1 Waking the Dead (Budzenie umarłego)

2002 The Dcmgerous Lwes of Altar Boys (Niebezpieczne życie Altar Boys)

2005 Flora Plum, w produkcji

Joanna Malicka

FILMOWA „ROZGRYWKA Z AUSTRIĄ" JESSIKI HAUSNER

Eksploracja kinematografii austriackiej wymaga od widza świadomości, iż to, co w ostatnich latach zdarzyło się w kinie tej części Europy, uwarunkowane jest wieloma czynnikami niekoniecznie i nie zawsze bezpośrednio związanymi ze sztuką filmową. Kwestie pozaartystyczne kształtowały bowiem nie tylko postawy i wybory twórców, ale również wprost wpływały na całe spektrum elementów niebędących w centrum ich zainteresowania. Zmiany - które wpłynęły na szeroko rozumiane przeobrażenie kinematografii austriackiej, począwszy od systemu produkcji, a skończywszy (co istotne) na recepcji kina austriackiego w Europie - dotyczyły bowiem przede wszystkim rzeczywistości społecznej i po części kulturowej. Renesans twórczości młodych Austriaczek, który właśnie rozpoczyna się na naszych oczach, ma więc swoją genezę w paru istotnych czynnikach, których istnienie nie znajduje ewidentnej reprezentacji w ich obrazach, choć bywa w wielu miejscach, niejako podskórnie, wyczuwalne.

Filmy austriackich autorek, nawet jeśli zostają umiejscowione w uniwersalnej, ponadczasowej warstwie znaczeń, zawsze - lub prawie zawsze - bezpośrednio lub pośrednio nawiązują do kultury narodowej, najczęściej zresztą stając wobec niej w opozycji, nade wszystko kontestując nie tylko zastaną rzeczywistość społeczną czy polityczną, ale i austriacką historię. Kraj ten od dziesięcioleci toczy bowiem walkę z własnym stereotypem, kulturową cli che, głęboko zakorzenioną w narodowej mentalności. Schematem, który jest wypadkową austriackich lęków i rozczarowań, wspomnieniem historycznej wielkości, niedookreśleniem granic tożsamości narodowej gwałtownie rozmytej w XX wieku, choć i wcześniej dość dyskusyjnej. Schematem będącym jednocześnie efektem milczenia o austriackim antysemityzmie i - wciąż bardzo żywej -ksenofobii, braku rozliczenia z faszyzmem oraz, paradoksalnie, posuniętej do absurdu poprawności politycznej. Schematem będącym w końcu konsekwencją swoistego kompleksu: przekonania, iż reszta Europy postrzega współczesną Austrię, jako państwo umiejscowione na peryfe-