Patologiczne odchylenia od wyznaczników chodu prawidłowego wynikają najczęściej z m.in. następujących przyczyn:
1) ból różnego pochodzenia i natężenia (np. choroba zwyrodnieniowa stawów);
2) zmniejszenie siły mięśniowej (np. dystrofia mm., niedowłady wiotkie);
3) zaburzenia napięcia mięśniowego (napięcie spastyczne);
4) ograniczenia ruchów w stawach;
5) skrócenia rzeczywiste kkd;
6) zaburzenia koordynacji (zespół móżdżkowy);
7) zaburzenia równowagi (pochodzenia móżdżkowego lub błędnikowego).
Przyczyny chodu patologicznego:
1) ból w jednej kd
- spowodowany najczęściej procesami zapalnymi stawów, zmianami zwyrodnieniowymi stawów mięśni, urazem kd, zapaleniem nerwu;
- podczas chodu antalgicznego (przeciwbólowego) chory skraca fazę podporu na bolącej kkd przenosząc ciężar ciała jak najszybciej na zdrową kd - utyka;
- przy zwyrodnieniu stawu biodrowego chory przechyla tułów na stronę tego stawu, co ma na celu przesunięcie środka ciężkości;
- w przypadku zapalenia n. kulszowego chory chodzi na palcach dotkniętej bólem kd, ustawiając stopę w zgięciu podeszwowym oraz zginając kd w stawach biodrowym i kolanowym - zapobiega rozciąganiu n. kulszowego, przez co zmniejsza się ból w czasie chodu;
2) zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym
- asymetria długości kkd powoduje kulenie;
- skrócenie może być:
- rzeczywiste - wskutek zaburzenia procesów kostnienie, w stanach po złamaniach kończyny, wskutek porażenia (zaburzenia wzrostu kd porażonej), niedorozwoju wrodzonego kd;
- pozorne - przykurcz przywiedzeniowy (pozorne skrócenie kd) lub odwiedzeniowy (pozorne wydłużenie kd), przykurcz zgięciowy w stawie biodrowym (pozorne skrócenie kd);
- przy niewielkim skróceniu (3-5 cm) brak wyraźnych zaburzeń chodu, ponieważ następuje kompensacyjne obniżenie miednicy;
- przy większym skróceniu (ponad 5 cm) wyrównanie długości kkd następuje przez końskie ustawienie stopy kończyny krótszej i zgięcie kończyny dłuższej w biodrze i kolanie;
- długość kroku zmniejsza się po stronie skrócenia, ale czas obciążania kd krótszej nie ulega skróceniu (jak ma to miejsce w utykaniu wywołanym bólem);
- występuje tu wychylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej po stronie krótszej kd z przechyleniem barków po stronie przeciwnej;
3) sztywność stawów
- przy usztywnieniu jednego stawu brak ruchu jest kompensowany ruchami w sąsiednich stawach;
- podczas usztywnienia stawu biodrowego w pozycji pośredniej chory przenosi miednicę ku przodowi wokół osi kd zdrowej, a więc skręty miednicy odbywają się w zdrowym stawie biodrowym;
- usztywnienie stawu kolanowego w wyproście powoduje odwodzenie tej kd w czasie wykroku;
- większość chorych ułatwia sobie przenoszenie usztywnionej kd do przodu dźwigając miednicę po stronie chorej za pomocą m. czworobocznego lędźwi;
- sztywność stawu skokowo-goleniowego (pozycja pośrednia) utrudnia propulsję, a brak ruchów w tym stawie kompensowany jest nadmiernym pochyleniem tułowia do przodu w czasie obciążania stopy chorej, ewentualnie ustawieniem kd w rotacji zewn. (propulsja od jej brzegu zewn. do wewn.);
4) ubytki i niedomoga mięśni
- zaburzenia funkcji mm. mogą być spowodowane:
- zbliżaniem się do siebie ich przyczepów lub oddalaniem;
- porażeniem lub niedowładem wiotkim lub spastycznym;
- stanem zapalnym mm., stawów (chory odruchowo unika wtedy napinania mm.);
- urazem mm.;
- wrodzonym ubytkiem mm.;
- dystrofią mięśniową;
- porażenie m. pośladkowego wielkiego -
- nagłe cofnięcie się tułowia i miednicy na początku fazy podporu, zaraz po dotknięciu piętą podłoża;
- wysunięcie chorego biodra do przodu;
- mocne wyprostowanie stawu kolanowego w środkowym okresie fazy podporu;