DSC00014 4

¹

MS*    jmc/wjm j<w uk$joloxi('ZtU!R<> odnicsłeitui

• •mych te|u. co je hi do odkryciu, a nic ni ks/tubowumii upodobań do pi /rdMiioiów, c/ynmiHti c<y iitnów rzeczy będących nosicielami wartości

U podMuw tuk pojętego odniesienia aksjologie /tu-go loży przekonanie, ze aksjologia jest nauką opisującą poznawane wartości i refleksją skierowaną na to poznawanie. h/ciłtuiotaini upodobań czy potrzeb ludzkich nie zajmuje się aksjologia. lecz tylko psy chologia empiryczna ~ ze względu na przeżywanie upodobań i potrzeb, a także teoria motywacji. Socjologia /ujmuje się społecznym statusem potrzeb i upodobali, a biologia - ich organicznymi uwarunkowaniami. Same zaś przedmioty upodobań i potrzeb opisuje ekonomia, biologia, fizyka itp.

Słowa wartość używam tu tylko na określenie wartości samych. Upodobaniu i skłonności są czymś innym. Zdolności, umiejętności, nawyki, postawy też mają swoje osobne nazwy,jak właściwości czy cechy człowieka,jego psychiczne mechanizmy itp Mogą one być traktowane jako środki czy narzędziu przydatne do realizowania wartości samych, to znaczy takich, które są wartościami bez względu na coś innego. O takie właśnie wartości chodzi w wychowaniu.

Dla tych, którzy ignorują wartości bezwzględne, nie ma aksjologii. Są tylko filozoficznie dywagacje czy mistyczne domysły, do których nie powinno się odnosić wychowania Tak więc mówiąc o aksjologicznych odniesieniach wychowania, wyrażam sąd o istnieniu wartości bezwzględnych, to jest takich, które nie są powoływane przez niczyje potrzeby czy upodobania ani tym hardziej przez dowolne decyzje. Wartości te istnieją samodzielnie i do nich właśnie może się odnosić powinność moralna. Poznanie ich jest jednocześnie poznaniem obowią/ku ich pielęgnowania, wspierania i rozwijania nawet za cenę wyrzeczeń w zakresie przyjemności i potrzeb. Poznanie wartości jest jak gdyby usłyszeniem ich wezwania. Tylko bezpośrednie odniesienie do tak rozumianych wartości można określić jako aksjologiczne.

***

To stwierdzenie wymaga oczywiście pewnych uściśleń i dopowiedzeń. Mas Schclcr, do którego chętnie przecież nawiązuję, proponował objąć nazwą wartość i także to, co zmysłowo przyjemne, ora/ to, co witalnie korzystne. Dodawał przy tym, zc są to niższe rzędy wartości, nic mające mocy zobowiązującej, co podkreślał później N. Hartmann. Schelcr jednak widział w samej przyjemności pewien rodzaj bezwzględności.

Wartość zmysłowa nie jest przecież cechą przedmiotu. Miód jest słodki, ma barwę miodową i jest lepki. Smak miodu czy jego barwa nic są wartościami. Przeżywanie pewnych właściwości przedmiotu też nie jest wartością? Nie chodzi tu nawet o rozróżnienia dotyczące istnienia przedmiotu samego w sobie, cech przedmiotu i istnienia przeżywania tych cech - po to, by odpowiednio usytuować w a rlość. Można się wówczas upierać o to, czy barwa miodu jest cechą przedmiotu, czy cechą przeżycia wywołanego tym przedmiotem. Inaczej i chyba ściślej można by ją określić jako pewien sposób doświadczenia czegoś (przedmiotu?). Chodzi tu raczej o to, że przyjemność zmysłowa jest charakterystyczna dla wszelkiego przeżycia zmysłowego. Smak miodu czy jego Kurwa mc są wartościami. Wartością nie jest leż przeżywanie tychże - jest nią sama przyjemność smakowa czy wizualna, czerpana z przeżywania lego czy innego smaku, tej czy innej barwy. Każde doznanie czegoś jest przyjemne tub przykre i nic może być inne. To, że dU jednych przyjemny jest smak cebuli, a dla innych przykry, że jedni nie lubią słodkiej herbaty, i inni nie mogą pić gorzkiej - to tylko kwestia upodobań, wytwarzających się roz-