DSC00035

Z tego atoli oznaczenia wyrazu nie można przypuścić, ażeby to, co romantyczne sprawia wrażenie, jedynie do średnich wieków należało, gdy dawna skandynawska mitologia¹, gdy Osjan | Szekspir (którego geniusz jak swój wiek malować umiał, tak się do czasów rzymskich unosił), gdy na koniec I pieśni różnych ludów, i malowanie obywatelskiego życia w na-*rym wieku, są dla nas romantycznymi.

Wszystkie wieki i narody różniły się swoją poezją. Niektóre z nich sprawiają to uczucie, które teraz, po wynalezieniu tego słowa, romantycznym zowiemy. Za czyni wyszczególnię, które poezje i w jakim rodzaju są dla nas romantycznymi, ©baczmy, co jest czucie romantyczne, bez względu na to, skąd to słowo pochodzi.

Wszystko, co i przeszłości niewinność, swobodę, zapal złotych, patriarchalnych, rycerskich wieków przypomina, gdzie zapal, nie rachuba w czynach, prostota, nie sztuka w piękności się maluje, sprawia na nas romantyczne wrażenie, którego cechą jest miły smutek jak mgła, towarzyszka jesieni, bo ty.ko uczucia wspomnieli i tęsknoty obudzać może. Piękności romantyczne są wyłącznie dla serc tkliwych i dla umysłu, naturę i ducha wieków badającego. Kto nie śledząc ducha narodu, jego religii i nie chcący się postawić na jego ziemi’, będzie chciał sądzić o jego poezji według gustu z wychowania przyjętego, według sztuki poezji klasycznej, nie znajdzie nigdy klucza do Jej tajemnic, wszystkie piękności będą mu obce, prostota plas-kością, obrazy — dzikie, porównania — niesforne i myśli — rtezrozumiale. W czyim sercu obraz natury i prostoty nie obu-

1 Skandynawsko mitologia — mowa tu o Eddach, patrz obj. sir. 36.

I Os/ert — bard szkocki 111 wieku po Chr._t syu Fingalu, króla Mor-weau. Jtzekomy autor pieśni napisanych faktycznie przez poetę jMarphersoaa (1736—175*6), który' do tego falsyfikatu wyzyskał pieśni ludowe. Brodziński i jego współcześni uważali Pieśni Oajona ta autentyczne utwory barda szkockiego, i Kin ektttiy gg postawić na jego ziemi — tzn. nie umiejący sic wczuć w charakter epoki, pozbawiony zmysłu historycznego.

ćiza rozrzewnienia, tęsknot i wspomnień, miłości wszystkiego; kto nie chce się postawić w sercu człowieka każdego wieku i stanu, aby z nim dzielił niewinność, tęsknoty, smutek, wesele; dla tego obcą jest romantyczność: wszystko zwać będzie albo dziecinnym, ałbo gustem zepsutym. Do klasyczności potrzeba mieć więcej udoskonalony gust, do romantyczności więcej udoskonalone uczucie. Pierwszy nabywamy wychowaniem, dru-l gie zaszczepione jest w sercu każdego. Ta to może jedyna jestl obawiana metafizyka¹ i mistyczność romantyczności, jaką jejl niektórzy chcą przypisywać, licząc do niej płody głów zapalonych ^J, samych siebie nie rozumiejących, obrażających zdrowy rozsądek i światło gnębiących. Jaśniejszy obraz tego romantycznego czucia wykazać może podobieństwo, którego się użyi odważam, upraszając łaskawego czytelnika o cierpliwość, aby z całości dopiero chciał sądzić o dążeniu, tego pisma.

Człowiek w swobodzie, prostocie i szczerości młodociane go wieku, w swobodnych skokach nieliczone pomija godziny w gorące dłonie chciałby objąć, ukochać całą naturę; wszystk piękne uderza go, wszystko niepojętym sposobem działa n niego, tak jak on w oczach starszych jest powabnym i saj tylko nie zastanawia się nad sobą ani umie się cenić. Męsl wiek jego już należy do towarzystwa, już mu czynnym bł rozkazuje. Uczuciom żywym, nadziejom nieogarnionym męsll siła wytyka umiarkowanie i granice. Koło, jakie sobie wykr śla, zahacza z ogniwem całego towarzystwa, które jak już wi cej na niego działa, tak on więcej nim się zajmować przywyłi

$ Metafizyka — dyscyplina filozoficzna zajmująca, sią ostatecznymi p stawami wszelkiego bytu, nauka o pierwszych przyczynach, istc i celu ostatecznym rzeczy, spekulacja, dotycząca tego, co leży p zakresem doświadczenia. Metafizyka, zainteresowanie kt było bardzo Żywe w Niemczech, zwalczana była wtedy w Pol jako sprzeczna ze zdrowym rozsądkiem.

² Płody głów zapalonych — chodzi tu o pisarzy, którzy wypaczają pi dziwę dążenia romantyzmu.