DSC00226 2

>4 Danek Wincenty

MV im wńwrzas jako modny, elegancki. .1 nawet wykwintny młodzieniec. I l. mcmy dandwmu można było dostrzec w zachowaniu . Iidiusza Sio wackicgó. Żeńska odmiana dandysa była „lwica salonowa", np. Aspazjn z    > Narcvzv Żmichowskiej.

w drugiej połowie XIX wieku postać dandysa w literaturze pojawia się -por idyi nie. Warto natomiast przypomnieć, że w XX wieku znakomitej di v omawianego zjawiska jako fenomenu ponadczasowego dokonał W (>/vre/.v ((Hiwstalej w roku 1*»51. wydanej w roku 1966) Witold Gom-

browicz.

Danek Wincenty

11 s października 1907 roku w Krzeszowicach, zm. 17 sierpnia 1976 roku w Krakowie? historyk literatury, metodyk, edytor. W roku 1930 ukoń-_{c /}vl polonistykę na UJ. Pracował jako nauczyciel; po wojnie kontynuował pracę nauczycielską i organizacyjno^ wiat ową. Od roku 1951 wykładow-krakowskiej WSP, gdzie w roku 1961 został profesorem. Badacz twórczości iózera Ignacego Kraszewskiego i organizator badań nad wielotomową spuścizną tego twórcy. Opublikował w tym zakresie takie prace, jak Publicystyka J. /. Kraszewskiego w latach 1859-1872 (1957), Józef Ignacy Kraszewski. Leben und Werk des grossen polnischen Dichters (NRD 1962). Powieści historyczne J. 1. Kraszewskiego (1966), Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów Polski (1969), Pisarz wciąż żywy. Studia o życiu i twórczości J. I. Kraszewskiego (1969) oraz Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzny (1976).

Dembowski Edward

Lr. 25 kwietnia 1822 roku w Warszawie, zm. 27 lutego 1846 roku w Podgórzu pod Krakowem; filozof, krytyk literacki, publicysta, działacz polityczny. Wykształcenie zdobywał w rodzinnym majątku w Klemento-wicach, a następnie w Warszawie pod okiem guwernera. W roku 1840 wyjechał z ojcem za granicę, zwiedził Niemcy północne, Włochy, a także Śląsk i Kraków. W roku 1841, po ślubie z Anielą Chłędowską, osiadł na wsi u ojca. W roku 1842 nawiązał kontakt z młodzieżą warszawską, najpierw z literackim gronem -> Entuzjastek i Entuzjastów (działającym na prze-

Dembowski Edward

kór przestrogom . Kazimiera Brodzińskiego! dykalnym Stowarzyszaniem l.utlu Polskiego ortza ' ^Pn’^{e iV>ard}*'ei ra-cą Się do zbrojnej walki » niepodległość. W mku hw * ^PUy8°^lowui;ł-własnym kosztem „Przegląd Naukowy", redagowany    '^v>'^daw»ć

py Entuzjastów Hipolita Skimborowicza. w ₍,K_:,>.^Pr^^MedncROZRyniem w sierpniu 1843 roku wyjechał do Wrocław,'7- ^{PUed i}'^t'-'^5zt0"^a-znania. Przebywał tam od września 1843 roku i ,ir    ^{du p}°-

utrzymując kontakty z tamtejszymi czasopismami ( Tvc,« Vi-1^1S4'¹’ ki", „Kok"), w czasie pobytu w Poznaniu został członkiem™ ^{k L}“^e”^c' Komitetu Centralnego Towarzystwa Demokratycznego lony z Prus w listopadzie 1844 roku udał siy do

Galicji jako -> emtsanusz polityczny. W roku 1846 znalazł się „Ł tam kierował akcją powstańczą.    ^we’

Dembowski byl heglistą (-> heglizm) nawiązującym zarazem do Ulewę lowskiej wizji rozwoju narodu poprzez emancypację ludu, jak i do wolno ściowych ideałów rewolucji francuskiej, uzupełnionych przez egalitarne koncepcje utopijnych socjalistów. Uważał, iż rozwój społeczny polega na rewolucyjnym przekształcaniu form społecznych, prowadzącym do bez-względnej równości i do zniesienia własności prywatnej.

W okresie warszawskim publikował artykuły o charakterze informacyj-no-przeglądowym. Swoje poglądy wyrażał głównie w bardziej liberalnej prasie poznańskiej, w rozprawach: Twórczość w żywocie społeczności, Kilka myśli o eklektyzmie, O postępach w filozoficznym pojmowaniu bytu, Myśli o filozofii. Z jego filozofii czynu wyłaniał się program sztuki zaangażowanej, rewolucyjnej. Podzielał poglądy -> Maurycego Mochnackiego, który uznawał dramat za formę najpełniej przedstawiającą historyczne przemiany, zwłaszcza zaś rewolucję. Literatura miała heroizować lud (utożsamiany z narodem) i kształtować go jako siłę walczącą o wolność i postęp społeczny. W artykule O dramacie w dzisiejszym piśmiennictwie polskim (1843) uznał -> Nie-Boska komedię -> Zygmunta Krasińskiego za utwór spełniający jego postulaty. W Piśmiennictwie polskim w zarysie (1845) stworzył syntetyczny przegląd dziejów naszej literatury. Zdaniem niektórych badaczy Krasiński przedstawi! Dembowskiego w niedokończonym dramacie Rok 1846. W literaturze- wie a wia się jako wzór patrioty, m.in. w wierszu Emtsanusz (1848) Wtodysl «a Ludwika Anczyca czy w opowiadaniu Jana Zachariasitwic/., z życia mało znanych ludzi (1855). Narcyza Zmich^a.auiorka Poganki (1861), uczyniła go prototypem postaci Henry .,