DSC00299

180 pionłcłctjm

180 pionłcłctjm

Inmm wainym P«n«»rm oma,uy/nu, byli, „w. po^ . Iw. ftMdpolscy ,, ypn.m laHlcKyki. Im,,as/ lym.m-ski), i_nil^®fc

.....>nspirowj^

....... _tvv._ńlxV Edwarda Younpi, pisali dumy _Uwa

i«.» ........ „usirfsktoS⁰ " . ... w podobnym duchu Julian IW

prK    OSIA w których^

nc ro»'"'; , _sl„o, .    ¹    . _lluchu Wasvyvstvc/nyny ,ak» jednostki

: historiiufe>'^u „_H._ta pucdstnwil je zgodnie ,._p(H:,_v.

u lymiatoyyskicgol " konwencji elegii.

lamarlma)

*' rruinauiycxiic| puczji grobów nawiąż,

. A gnuint Krasiński » swoit-j młodzieńczej powieści Grób rodziny r**}

.......................^. "i ^w Konwencii

ety ki nocy i grobów Do preromamycznei poezji grobów nawiJ.J^ _* Zygmunt K stołów (1828)

. ksK^^{a li<}u tmli utworami Elegia (Tłumaczenie

»* ^io““ •

2 poezją grobów korespondowała tzw. poezja ruin (-> ruiny), rozwijając >._v m kierunku wskazanym przez powieść Franęois Renć de Chateaubrian-da Rem i InL’>. W tym duchu -* Adam Mickiewicz napisał swój sonet Ruj. _ny zjmku u BaUkimie (1826), a Słowacki wiersz pt. -* Rzym (i₈₃₆₎ Kult ruin pozwolił włączyć do fabuły wielu romantycznych utworów oł> raz> starych zamków symbolizujących dawną kulturę rycerstwa i truba-durów Tę tendencję, określaną mianem -> gotycyzmu, zapoczątkował Horace Walpołe, autor powieści Zamczysko w Otranto (1764). Przykładem polskiej powieści gotyckiej, pełnej frenezji i grozy, jest Zamek Koniecpolskich (lSOó) napisany przez Annę Mostowską. Do poezji trubadurów nawiązywał Fryderyk Schiller np. w balladzie Rękawiczka, tłumaczonej następnie przez Mickiewicza.

We wstępie do I tomu Poezji Mickiewicz za Herderem wyróżnił dwa europejskie nurty kulturowe: kulturę ludów południa (które powołały do życia klasycyzm) i kulturę północy, którą kojarzył - w przeciwieństwie do zwolenników herderyzmu - ze średniowieczem, będącym źródłem inspiracji romantyków. Do średniowiecznej tradycji odwoływał się w wielu -♦ balladach oraz w -♦ powieściach poetyckich o tematyce rycerskiej, np. w -> Grażynie i -♦ Konradzie Wallenrodzie.

Prometeizm

Prometeusz był - według greckiej mitologii - jednym z tytanów, któ ry ośmielił się bez zgody Zeusa ulepić ludzi z gliny i dać im życie, ja ⁰

czełiia się miłości do człowieka.

do wyrze-

" ^Plsar7-y- Poetów, ma-postari tyrana wi-

chrześcijańską bierność i aktynie przeciwstawiał się Bogu jako uzunn torowi i tyranowi. Zwolennicy tej postawy głosili zdolność człowieka do zmiany świata własnymi, ludzkimi siłami. O Prometeuszu i prometeizmie pisał już w —» preromantyzmie Johann Wolfgang Goethe - najpierw w niedokończonym diamacie (17/3), a następnie w monologu Prometeusz (1774), a także George Byron w dramacie Kain (wydanym w roku 1821, polski przekład - 1842). Tytan został przedstawiony również w dramacie Percy'ego Shelleya Prometeusz rozpętany (1820). Kościół został tam przedstawiony jako źródło ucisku, bowiem tylko przez terror może wymusić posłuszeństwo wiernych, rozczarowanych nieskutecznością Chrystusowego nauczania.

^ Mit o Prometeuszu inspirował wielu twórców - _pj n^iel-i _k romantyzm zaadontnwal

W polskiej literaturze manifestacją prometeizmu jest Wielka Improwizacja. Konrad kwestionuje tam boską władzę nad człowiekiem, sugerując, iż została ludziom narzucona. U podstaw jego buntu legła nie pycha, lecz miłość do własnego narodu. Konrad jest artystą, którego - według filozofii Friedricha Schellinga (-> schellingianizm) - jako twórca jest równy Bogu, dlatego też ma prawo do podejmowania z nim walki, do dopominania się o rząd dusz, do wypowiadania się w imieniu ogółu. -> Adam Mickiewicz przeciwstawił wizji Konrada Widzenie księdza 1 io tra, w którym nadał cierpieniu wymiar mesjanistyczny (-> mesjanizm). Z postawą bierności wpisaną w koncepcję mesjanistyczną polemizowa -> Juliusz Słowacki. YV Przygotowaniu -> Kordiana ukazał tragiczną sprzeczność między historyczną koniecznością buntu i pragnieniem zt

msty na wrogu (historyczne

okoliczności sprzyjały kuszeniu narodu poi .    < t .!•    n»lavptn miłości bllż

skiego przez piekielne moce) a chrześcijańskim nakazem