DSC01397

196

196

Autor STANISŁAW CROCHOWIAt h9M“^,97^) - porta, prozaik, dramaturg, W pottjl dawał wyraz fascynacji kulturą baroku, Internowała go estetyka bitydoty, barokowy turplim I irodki wyrazu charakterystyczne dla literatury XVII w., Ukła jak: kontrast, koncept, groteska. Za ich pomocą poruszał problematyką przemijania, afirmował zjawiska uważane za brzydkie i kalekie.

Stanisław Grochowiak [Dla zakochanych to samo staranie]

Dla zakochanych to samo staranie - co dla umarłych, Desek potrzeba zaledwie też sześć.

Ta sama ilość przyćmionego światła.

Dla zakochanych te same zasługi - co dla umarłych.

[5) Pokój z miłością otoczcie bojaźnią.

Dzieciom zabrońcie przystępu.

Dla zakochanych - posępnych w radości - te same suknie. Nim drzwi zatrzasną.

Nim zasypią ziemię,

10] Najcięższy brokat odpadnie z ich dał.

Poue£f1*ia do tek?tu

^.wyjaśnij, na czym, zdaniem poety, polega podobieństwo kochanków do umarłych? Podaj trzy argumenty (w odpowiedzi możesz wykorzystać schemat z analizy wiersza Morsztyna,

i III

2.    Wyjaśnij sens metafory zawartej w wersach 8.-10. Jak poeta pojmuje miłość?

3.    Wskaż barokowe inspiracje (motywy, środki artystycznego wyrazu) w wierszu Grochowiaka.

4.    Czym różni się rozumienie miłośd Grochowiaka od koncepcji Morsztyna?

5.    Wyjaśnij, dlaczego autor wiersza (Dla zakochanych to samo staranie] jest nazywany turpistą (patrz: pojęde kluczowe, s. 195).

\ zwierciadłem...

Oczy są ogień, czoło jest

Słowa i ich znaczenia

Najmniejszymi elementami językowymi mającymi znaczenie są morfemy, z nich zaś zbudowane są podstawowe jednostki słownika określonego języka — wyrazy. Niektóre stałe zestawienia wyrazów mają jedno całościowe znaczenie nazywane frazeologicznym. Również wypowiedzenia, w tym zdania, niosą znaczenia, które określamy jako ich sensy. Na lekcji przyjrzymy się podstawowemu „znaczeniu" w języku — znaczeniu słów.

ZNACZENIE SŁÓW Każde słowo (oprócz tych, które pełnią jedynie funkcje gramatyczne, np. partykuła, spójnik) wskazuje na jakieś pojęcie (myślowy odpowiednik słowa), a ono z kolei odsyła nas do określonego przedmiotu. Relacje te można przedstawić na schemacie (patrz: schemat u dołu strony). Treść słowa to zbiór cech (elementów znaczeniowych) przedmiotów (czynności, właściwość), do których słowo się odnosi. Zakres to zbiór przedmiotów nazywanych przez to słowo. Odczytując komunikat, wybieramy z zakresu

nieostrych słowa. Znaczenia takie są charakterystyczne dla tzw. pojęć nieostrych. Na przykład słowo .przyjaźń" znaczy min. "uczucie charakteryzujące się dążeniem do psychicznej błiskośd z drugą osobą’. Wskazuje to zakres możliwych przypadków, odmian i postaci takiego uczucia, jest to zarazem pojęcie nieostre, ponieważ istnieją przypadki, kiedy nie jesteśmy w stanie rozstrzygnąć, czy dane zjawisko jeszcze można nazwać przyjaźnią czy już nie.

pojęciowego słowa przedmioty, na które wskazuje to słowo (desygnaty określonego pojęcia). Im bardziej precyzyjna treść słowa (im więcej cech/elementów zawiera pojęcie), tym mniejszy zakres przedmiotów, które to pojęcie wyznacza. 1 na odwrót - im bardziej ogólna treść (mniej cech/elementów zawartych w pojęciu), > tym większy zakres możliwych desygnatów pojęcia. Jeżeli granice zakresu przedmiotów

WIELOZNACZNOŚĆ SŁÓW Słowa zwykle odnoszą się do widu pojęć Zapis znaczeń słów mieści się w słowniku danego języka. Na przykład .miłość” oznacza uczucie charakterystyczne dla emocji matki wobec własnego dziecka, a także inny rodzaj przedmiotu-nie uczucie, ale związek między ludźmi (np. .wolna miłość”). Wielość znaczeń danego słowa, czyli istnienie widu pojęć przez

wyznaczanych przez dane pojęcie nie są procy-    nie oznaczanych nazywamy polisemią - wie-

zyjnic określone, to mówimy o znaczeniach loznacznością słowa.

OZNACZANIE	WSKAZYWANIE
słowo -——^ pojęcie	-przedmiot (-y)

(treść słowa)

(wyznaczanie zakresu)

przedmiot (-y)

(czynności, cechy)