DSC01422

Zabobon hasło z Wielkiej encyklopedii francuskiej (fragment)

Autor

DENIS DIDEROT (czytaj; didero; 1713-17S4) - słynny filozof i pisarz oświecenia, człowiek wszechstronnie utalentowany, inspirujący i koordynujący prace nad Encyklopedią, jej wydawca i redaktor, autor wielu zamieszczanych w niej haseł Diderot był takie twórcą powiastki filozoficznej Kubuś Fatalistaijcgopan, ośmieszającej metafizyczny determinizm (wedle którego boża opatrzność kieruje losami świata) i propagującej racjonalny styl żyda.

[1]    (...) zabobon to kult religijny fałszywy, źle skierowany, pełen próżnej trwogi, przeciwny rozumowi i zdrowym myślom, jakimi powinniśmy otaczać najwyższą istotę. Albo, jeśli wolicie, zabobon to ów rodzaj guseł' albo siły magicznej, która oddziałuje na naszą zalęknioną duszę; lęk - płód nieszczęsnej imaginacji^{1 2 3 4}. by duszę porazić, używa zwidzeń³, snów i upiorów; on to, powiada Bacon, spłodził pospolite idolć*, geniuszów^{5 6} niewidzialnych, dni szczęśliwe lub nieszczęśliwe, niezwyciężone strzały nienawiści i miłości. Przytłacza umysł, osobliwie wśród przeciwności albo w chorobie [...]. Kiedy zakorzeni się głęboko w jakiej bądź religii, złej czy dobrej, potrafi zgasić wrodzoną jasność umysłu i zamącić w najmocniejszych głowach. Krótko mówiąc, to najstraszniejsza plaga ludzkości.

[2]    Nawet ateizm-a tu już więcej mówić nie trzeba — nie niszczy jednak uczuć naturalnych, nie godzi nigdy ani w prawa, ani

Polecenia do tekstu

w obyczaje ludu; ale zabobon to tyran despotyczny, który usuwa wszystko dla swoich chimer. Jego przesądy⁷ są wyższe nad wszelkie inne przesądy. Ateusz⁸, miłując własny spokój, jest zainteresowany w spokojnośd publicznej. Natomiast zabobon fanatyczny, zrodzony z pomieszania wyobraźni, obala trony. (...] Nieuctwo i barbarzyństwo wprowadzają zabobon, podtrzymuje go obłuda za pomocą czczych ceremonii, rozpowszechnia go fałszywie pojęta gorliwość, a prywata⁹ pozwala mu przetrwać.

(tłum. Julian Rogoziński)

3.    Czy według Wielkiej encyklopedii francuskiej zabobon to fałszywy kult religijny, czy też każdy nieracjonalny pogląd (w tym: każdy pogląd religijny)? Uzasadnij odpowiedź.

4.    Nazwij opisaną w tekście psychologiczną przyczynę powstawania zabobonów.

5.    Wymień, jakie skutki dla ludzkiego umysłu ma wiara w zabobon.

6.    Na podstawie tekstu określ związek religii z zabobonem.

7. Wyjaśnij relację pomiędzy zabobonem a fanatyzmem i brakiem wykształcenia.

Jean Jacqu.es Rousseau

Postęp i szczęście ludzkości¹

(fragmenty)

[1) Żyjemy w klimacie i wieku filozofii i rozumu. Światłości wszystkich nauk zdają się łączyć naraz, by rozjaśniać nasz wzrok i przewodzić nam w ponurym labiryncie życia ludzkiego. Najwspanialsze umysły wszystkich epok razem dają lekcje, które nas kształcą, olbrzymie biblioteki są otwarte dla rzesz, niezliczone szkoły i uniwersytety od dzieciństwa ofiarowują nam doświadczenia i wyniki medytacji 4000 lat

Autor

|WNJACQUES ROUSSEAU (czytaj: źą Żak ruso; 1712-1778) - filozof, jeden 2 encyklopedystów, pisarz, twórca sentymentafcmu. Ten P«hodm71 genewskiego ludu Szwajcar zyskał sławę, udzielając negatywnej odpowiedzi w konkursie dotyczącym skutków postępu, o&toofiym w >749 r. paw akademią w Dijon. Tytuł rozprawy konkursowi brzmiał tak, jak owo pytanie „Czy odnowienie sztuk i nauk pnjoyniło się do odnowienia obyczajów?". Rousseau nie podacbł wiary swych współczesnych B zbawtienricdaludAośdefcfay "Woju cywilizacji. GtosH hasto „powrotu do natury”, uznając, iż najszczęśliwsi H ludzie pierwotni, żyjący w zgodne 2 przyrodą. Był Womn teorii „umowy społecznej”, wedle której społeczeństwo powstaje na drodze porozumienia okresłaflctgo prawa i obowiązki ttynteŁ Ci, w zamian za korzyści społeczne, dobrowolnie zrzekają si^ części swej wolności i podporządkowują się władzy

'tyuł pochodzi od autorów podręcznika.

1

   Używając współczesnych sformułowań, wymień wszystkie cechy, które zdaniem Diderota charakteryzują zabobon.

2

   Uzupełnij wykres na podstawie pierwszego zdania tekstu.

3

1    Gusta - magiczne obrzędy, czaty

4

2    Imapnacja-wyobraźnia.

5

3    Zwidzenia - złudzenia.

4    Foods Bacon (1561-1626) - angielski filozof renesansowy (palne s. 21), wprowadził pojęcie Idoli na określenie rozpowszechnionych wśród ludzi fałszywych przekonań

5    Geniusze - tu: duchy.

6

6    Chimery-tu; dziwactwa.

7

7    ftzesądy- poglądy fałszywe, sprzeczne z rozumem.

8

8    Ateusz-ateista

9

9    Prywataegoizm.