DSC01383

Autor

JOHN DONNĘ (czytaj: dtoti | dan; 1S7»—i6ji) Jest uwalmy n twórcą nurtu poezji mtUfi/yczncj w Anglii. Jago tycie było tnir/łiwc: prmndł i katolicyzmu na anglik,inltm, brał udział w polityce dworu królowej Elżbiety, podrótował po Europie, był bohaterem skandali obyczajowych, w końcu przyjął święcenia kapłańskie i zasłynął jako kaznodzieja. Nie publikoyj&j < za życia swoich wierszy, wydano je w 1633 r.

John Donnę Sonet X

Śmierci, próżno się p^znisz; cóż, że wszędy słynie Potęga twa i groza: licha w tobie siła.

Skoro ci. których - myślisz - jużeś powaliła.

Nie umrą, biedna Śmierci; mnie to też ominie.

[5] Już sen, który jest twoim obrazem jedynie’.

Jakże miły: tym bardziej więc musisz być miła.

Aby dała spoczynek, ulga duszy była Przynętą, która ludzi wabi w twe pustynie.

Losu. przypadku, królów, desperatów sługo.

[10] Posłuszna jesteś wojnie, trudźnie, chorobie;

Łatwiej w maku czy w czarach sen znaleźć² niż w tobie 1 w twych dosach: więc czemu puszysz się tak długo?

Ze snu krótkiego zbudzi się dusza człowieka W wieczność, gdzie Smierd nie ma; Smierd, śmierć dę czeka³.

(tłum. Stanisław Barańczak)

P-ÓZ E C E N I A ]D O TIK S

k I lj^Wfctedz. kto jest nadawcą, a kto adresatem w wierszu Johna Donne'a.

TL Wyjaśnij, na czym polega niezwykłość zwrotu do adresata w Sonecie X.

3.    Jak rozumiesz sens apelu do Smierd, by „była miła”?

4.    Wyjaśnij związek Smierd z osobami i zdarzeniami wymienionymi w wersach 9.-10.

5.    Na czym, według podmiotu mówiącego w wierszu, polega słabość Smierd?

BB BB

6.    Oceń lekceważący stosunek podmiotu mówiącego do Smierd - czy zgadzasz się z przesłaniem wiersza?

7.    Wykaż podobieństwo środków artystycznych i idei zawartych w Sonecie IV Sępa SzarzyńsJde-go i Sonecie X Donne'a; zwróć uwagę na puentę obu wierszy.

Praca domowa

1.    Wymień aforystyczne sformułowania zawarte w analizowanych wierszach.

2.    Wskaż wątki wspólne refleksji obu poetów z Myślami Pascala.

3.    Przedstaw charakterystyczne cechy literackiej kreacji człowieka, świata i Boga w wierszach poetów metafizycznych.

1W mitologii Sen (Hypnos) j Śmierć (Thanatos) są bliźniaczymi braćmi.

2    W maku- sen znaleźć - produktem otrzymywanym z maku jest odurzające opium.

3    Ptfrc¹ Ust do Koryntian św. Pawła: .Pożarta jest śmierć w zwycięstwie. Gdzież jest zwycięstwo twe, o śmierci? Gdzież jest, śmierci, oścień twój?" (lS,S4~5S>dunv

■ UAiUtl

«L_LL_UI______
	I DZIAŁ 2 | BAROK	tai

Tworzenie własnego tekstu

Oniów ideę heroizmu chrześcijańskiego w znanych ci sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

miniprzewodnik. wielcy

ARTYŚCI BAROKU, CZ. 2. MUZYKA

GEORG FRIEDRICH HAENDEL (czyta j: giorg fridrich hendel; 1685-1759) - kompozytor niemiecki, który większość życia spędził w Anglii, gdzie zyskał uznanie i sławę; do dziś jest uznawany za jednego z najwybitniejszych twórców muzyki barokowej - zwłaszcza oper. oratoriów i koncertów. Stworzył nowy typ oratorium, czyli niescenicznego gatunku wokalnego, który korzysta zarówno z głosów sofistów, jak i z chóru. W odróżnieniu od włoskiego „angielskie” oratorium Haendla było bardziej monumentalne i pogodne. Najważniejsze opery Haendla to m.in.: Almiro, Rino Ido, Juliusz Cezar, Afcyna; najsłynniejsze oratorium to Mesjasz, a najbardziej do dziś znanym koncertem jest tzw. Muzyka na wodzie.

ANTONIO VIVALDI (1678-1741), z racji koloru włosów i profesji zwany rudym księdzem, był kompozytorem, skrzypkiem i animatorem życia muzycznego Wenecji, gdzie spędził większość życia. Wprowadził nowatorskie techniki gry na skrzypcach, tworzył opery i muzykę sakralną (np. Clona na chór z orkiestrą). Sławę przyniosły mu koncerty skrzypcowe i wiolonczelowe, przede wszystkim Le cjuattro stagioni (czytaj: le kłatro stadżoni) - Cztery pory roku - pełne dynamizmu i bogatej melodyki.

JAN SEBASTIAN BACH (1685-1750)

—    niemiecki kompozytor, organista, pedagog, jeden z największych muzyków wszech czasów Życie spędził w Turyngii i Saksonii, najdłużej przebywał w Lipsku, gdzie pracował jako organista i pedagog przy kościele św. Tomasza. Był twórcą wszechstronnym: uprawiał wszystkie gatunki muzyki (oprócz opery), do perfekcji doprowadził technikę polifonii, polegającą na prowadzeniu jednocześnie kilku linii melodycznych zgodnie z zasadami harmonii i rytmu. Jego muzyka emanuje głębią uczuć (radością, ale i powagą), harmonią i spokojem. Jako gorliwy luteranin swoją twórczość muzyczną traktował jako służbę Bogu, komponował jednak także muzykę świecką.

Do szczytowych osiągnięć Bacha należy Pasjo według św. Mateusza — monumentalny utwór na chór i orkiestrę, skomponowany na Wielki Piątek — oraz Wariacje Coldbergowskie

t EUAS GOT TLOB HAUSSMANN, JAN SEBASTIAN BACH, 174S, Stadtgeschichtliches Museum (czytaj: sztadgeszichtliches muzium), Lipsk

—    koncert klawesynowy napisany na zamówienie arystokraty, który cierpiał na bezsenność. Arcydziełem polifonii jest Kunst der Fugę - zbiór fug, utworów opartych na jednym temacie melodycznym, oraz Dos Wohhemperierte Klavier (czytaj: das woltemperiete klawjer). Augustowi III, znanemu melomanowi, elektorowi Saksonii, ofiarował kantatę z okazji jego koronacji na

króla Rzeczypospolitej. Rok śmierci Bacha jest w kulturze niemieckiej (a także innych krajów Europy Środkowej) uważany za datę graniczną między epoką baroku a oświecenia.