DSC02222

Jak twierdzi Z. Ziembiński: „Pytania do rozstrzygnięcia są to takie pytania, które domagają się wyboru jednej z danych wypowiedzi wyklu-cząjących się    Tego rodząju pytania (pytania rozstrzygnięcia)

składają się „z partykuły pytającej »czy« oraz z całego zdania oznajmu-jącego, objętego tą partykułą"'².

W pytaniach do rozstrzygnięcia może występować alternatywa dwuczłonowa, na przykład: „Czy zjawisko nikotynizmu uczniów ma powszechny charakter w szkołach ponadpodstawowych?”, lub wieloczłonowa, na przykład: „Czy Collegium Nobilium założone zostało przez Stanisława Konarskiego, czy przez Jędrzeja Śniadeckiego, czy przez Joachima Lelewela?”. W treściach pytań zawarta jest gotowa odpowiedź. Tego rodząju pytania użyteczne są między innymi w badaniach ankietowych jako tak zwane pytania filtrujące, na przykład: „Czy uczęszczasz na jakieś ząjęcia pozalekcyjne?”, w żadnej mierze nie powinno się jednak głównych problemów badawczych w pedagogice formułować w postaci pytań rozstrzygnięcia, badacz przystępując do badań jakiegoś faktu, zjawiska czy procesu, ma przeświadczenie, że one istnieją, nie pyta więc „czy", na przykład: „Czy osiągnięcia szkolne są uwarunkowane przez cechy psychofizyczne uczniów?”, lecz interesują go określone właściwości, przyczyny, skutki, uwarunkowania badanych faktów, zjawisk i procesów, do tego jednak kwalifikują się pytania do uzupełnienia (pytania dopełnienia).

P Według cytowanego już Z. Ziembińskiego: „Wszelkie inne pytania, to znaczy takie, w których żąda się nie wyboru jednej z danych pod rozwagę odpowiedzi (w najprostszym przypadku - wyboru między odpowiedzią potwierdzającą a zaprzeczającą), lecz sformułowania odpowiedzi przez osobę, do której się z pytaniem zwracamy, nazywane są .pytaniami uzupełnienia”¹³.

Tego rodzaju pytania zaczynają się od przysłówków lub zaimków py-tajnych, na przyldad „dlaczego”, „kto”, „co”, „kiedy”, „gdzie”, „w jaki sposób", „po co”, jak”, „komu”; generują one wielość możliwych odpowiedzi. Na przykład pytamy: Jakie czynniki zniechęcają dzieci do nauki w szkole?”. Warto dodać za Z. Kraszewskim, że „Pytaniami dopełnienia mogą być takie, które przy swoich licznych odpowiedziach właściwych ^{1 2 3} gogicznych powinny być formułowane w postaci pytań do uzupełnienia _c (pytań dopełnienia), na przykład:

mają tylko jedną odpowiedź prawdziwą (będącą zdaniem prawdziwym, gdy pozostałe są zdaniami fałszywymi), i takie, które wśród swoich licznych odpowiedzi właściwych mąją więcej niż jedną odpowiedź prawdziwą”¹'¹. Jeżeli pytamy: „Kto był dyrektorem szkoły podstawowej w miejscowości N 12 marca 1998 r.?”, to możemy uzyskać tylko jedną prawdziwą odpowiedź. Natomiast zadając pytanie: Jakie są uwarunkowania aspiracji edukacyjnych młodzieży polskiej?”, możemy uzyskać więcej niż jedną prawdziwą odpowiedź (tych uwarunkowań jest co najmniej kilka). Jak wspomniałem wcześniej (a z powodu licznych błędów spotykanych w opisach metodologii badań znajdujących się w pracach na stopnie naukowe z dziedziny pedagogiki i nauk pomocniczych warto rzecz jeszcze raz uzmysłowić), (problemy główne w badaniach peda-

Jakie są przyczyny patologii społecznej młodzieży licealnej?”

„Jaki wpływ na aktywność poznawczą uczniów ma stosowanie gier dydaktycznych?"

Jakie są relacje między autorytarnym stylem kierowania szkołą a stosunkami międzyosobniczymi w zespołach nauczycielskich?".

Z. KraszewskLuyodrębnia kategorię tak zwanych pytań problemowych. Warto o tym napomknąć, bowiem tego rodzaju pytania są przede wszystkim wykorzystywane w badaniach pedagogicznych, które mają służyć odkrywaniu prawidłowości deterministycznych, prawidłowości przyczynowo-skutkowych. „Odpowiedziami na tego rodzaju pytania są zdania przedstawiające przyczynę lub powód albo skutek lub cel faktu czy zaistnienia opisywanego w osnowie pytania. (...) Pytania problemowe o przyczynę lub o powód zawierają z reguły słowo -dlaczego* lub jakiś bliskoznaczny mu zwrot. (. ..) W pytaniach problemowych o skutek lub cel występują najczęściej zwroty: »po co*, »w jakim celu« i tym podobne”^{4 5}. Klasę pytań problemowych włączyliśmy wyżej do kategorii pytań do uzupełnienia (pytań dopełnienia).

Problemy badawcze można traktować jako zadania do rozwiązania. Zwraca na to uwagę Z. M. Zimny:

15

1

Tamże. s. 131.

2

•* K. Ajdutóewicz, dz. cyt., s. 88.

3

Z. Ziembiński, dz. cyt., s. 132,

4

yj Z. Kraszewski, Logika - nauka rozumowania, Warszawa: PWN 1975, s. 209.

5

Tamże, s. 210.