DSC03052

Rodzina Salviniaceae obejmuje niewielką grupę paproci związanych ściśle ze środowiskiem wodnym, które mają zupełnie odmienną budowę zewnętrzną od paproci innych grup systematycznych. Wszystkie zaliczane tu gatunki są drobne, pływające, podobnie jak gatunki z rodziny Marsileaceae. Są to paprocie różnozarodnikowe (heterosporia), u których kupka za rodni wykształca się w postaci sporokarpium.

Do tej rodziny zalicza się 2 rodzaje: Salwnia, z 13 gatunkami i Azól-la, z 5 gatunkami.

Salwnia

S p o r o f i t. Gatunki z rodzaju Salwnia mają delikatny, ścielący się po powierzchni wody, rozgałęziony pęd do 10 cm długi (rys. 1041).

Liście położone są w węzłach, po trzy w naprzemianległych okółkach, dwa z nich pływające kształtu kolistego albo owalnego, trzeci zanurzony w wodzie podzielony jest na osiem do dwunastu nitkowatych części. Są one dobrze przystosowane do swoich funkcji: liście pływające są złożone przez środek i odchylone do góry, pokryte sztywnymi włoskami osadzonymi na papillach komórek skórki, a liście zanurzone są również gęsto pokryte włoskami.

Pędy boczne wyrastają w węzłach pomiędzy liściem pływającym i zanurzonym w wodzie.

Walec osiowy pędu jest typu syfonosteli. Tkanka przewodząca ma budowę charakterystyczną dla roślin wodnych, jest silnie zredukowana i szczególnie mało ma elementów przewodzących wodę.

Paprocie z rodzaju Salińnia rozmnażają się bardzo często wegetatywnie, gdyż ich kruche pędy z łatwością odłamują się, a poszczególne odcinki rosną w dalszym ciągu.

Zarodnie skupione są w kulistych albo elipsoidalnych sporokarpiach tworzących się przy nasadzie łub na powierzchni odcinka liścia zanurzonego.

Wszystkie sporokacpia tego samego osobnika są zewnętrznie jednakowo wykształcone. Ściana sporokarpium zbudowana jest z dwóch warstw komórek, między którymi znajdują się komory powietrzne. Zewnętrzna warstwa, przynajmniej w młodym okresie rozwoju, pokryta jest włoskami. W jednych sporokarpiach znajdują się makrosporangia osadzone pojedynczo na trzonkach albo skupione na rozgałęzionych trzonkach, w innych zaś umieszczone są liczne kuliste mikrosporangia przymocowane do rozgałęziających się trzonków. Mikrosporokarpia występują licznie, natomiast makrosporokarpia — jedno lub dwa w każdym węźle (rys. 1041, C).

Zarodnie mają delikatną budowę. Ich ściana złożona jest z jednej warstwy komórek i wysłana jednowarstwowym tapetum. W malcro-sporangium z ośmiu komórek macierzystych tworzą się trzydzieści dwa

Rys. 1041 — Salińnia natans. Sporoftt. A — sporotit i Uśćml pływającymi i liśćmi zanurzonymi w wodzie; B — fragment sporofitu: 1 — liść pływający, 2 — liść zanurzony w wodzie, 3 — sporokarpium; C — przekrój podłużny przez spoTOfcarpia. Z lewej sporokarpium z mikrosporangiaml; z prawej sporokarpium z makrosporan-giami (wg Rabenhorsta)

zarodniki, z których tylko jeden dojrzewa, a inne zamierają. Cytoplaz-«ma, pochodząca z rozpuszczonego tapetum, gromadzi się wokół tego jedynego zarodnika, tworząc na nim stwardniałą warstwą tzw. peryspo-rium, czyli episporium. Otacza ono nierównomierną warstwą zarodnik i skupia się w większej ilości przy jego szczycie pozostawiając wolne komory. Jedna na szczycie trójdzielna komora otoczona jest trzema płaszczyznami perysporium, położonymi ponad płaszczyznami podziału te-traedrycznego zarodnika. Druga, niżej umieszczona, również trójdzielna komora powietrzna, położona jest w głębi perysporium i podobna do komory pyłkowej roślin nagozalążkowych.

W mikrosporangiach znajduje się szesnaście komórek macierzystych, z których powstają 64 zarodniki. Wszystkie dojrzewają i, podobnie jak makrosporę, otacza je cytoplazma, pochodząca z rozpuszczonego tapetum, tworząc perysporium z trójdzielną krawędzią.

Sporokarpia z dojrzałymi zarodniami opadają na dno zbiornika wodnego, gdzie gniją ich ściany a zarodnie wypływają na powierzchnią.

Gameto!it Makrospora rozwija sią na powierzchni wody, a zawartość jej dzieli sią początkowo na dwie niejednakowej wielkości ko mórki. Górna z nich, mała, kształtu soczewkowego, daje początek gam* tofitowi, dolna, większa, w której następuje kilkakrotny podział )ąd bez tworzenia sią nowych ścian komórkowych zawiera substancje iz\ sowę. Na gametoficie powstaje środkowa rodnia, a po obu jej stromi dwie następne. W miarę powiększania sią gametofitu pąka ściana ma$ spory i perysporium. Dorosły gametotit składa sią więc ze zgrubi górnej części o budowie komórkowej, u szczytu zarodnika, na której i dują sią trzy w jednym szeregu ustawione rodnie. W dolnej caąki