DSC05097

\l II wsii.r

księstw. Ale właśnie we Francji bardzo szybko postępował proces ujednolicenia państwa i wzmocnienia władzy, pod-c/as gdy w Polsce zarysowywać się zaczynały tendencje

przeciwne.

Było tak przede wszystkim dlatego, że obie siły zainteresowane u postępach centralizacji państwa, tj. duża część średniej szlachty i mieszczaństwo, nic sprzymierzyły się przeciwko oligarchii magnackiej. Zainteresowane w przemianach ustrojowych, inaczej ustosunkowały się one do zagadnienia silnej władzy królewskiej. Szlachta rywalizowała z możnowładztwem o przewagę w rządzeniu państwem i w tej w alce oparła się na królu jako swym naturalnym sprzymierzeńcu. Jednakże nie dopuszczała myśli, aby traktować mieszczaństwo jako równorzędnego partnera w konflikcie z możnowładztwem. Równocześnie mieszczaństwo było zbyt słabe, aby móc samodzielnie podjąć odpowiednie kroki, a król z tego samego względu nie znalazł w miastach oparcia, choćby tylko materialnego. W tej sytuacji dojść mogło co najwyżej do kompromisu, który tylko przejściowo łagodziłby różne konflikty.

Jeżeli do ty ch trudności, z jakimi borykał się cały obóz nowatorów dodamy jeszcze specyficzne wymogi Frycza, który - będąc szczególnie uczulony na przejawy społecznej niesprawiedliwości - postulował moralny perfekcjo-nizm. tj. przerobienie zwykłych zjadaczy chleba w aniołów. otrzymamy obraz okoliczności, w jakich powstało O poprawie, dzieło, wiążące reformę ustroju z reformą moralności. co z kolei zależne było od reformy Kościoła.

Trzeba przypomnieć, że zanim jeszcze wystąpienie Lutra skomplikowało problemy społeczne i polityczne w całej Europie (a więc także i w Polsce), właśnie w tym państwie już od schyłku XV w. konflikty interesów różnych

ł

PROGRAM naprawy RZECZYPnco

"*^,0una xuu

Sił społeczno-politycznych nic utatw.ały _{M Nic wlQ}c dziwnego, ze ówcześni ideol^^^eniakr^m. przemyślną taktyką polityczną, co widać w ^ ^{byU na} cza w dziełach Filipa Kallimacha i _Jana ^,yrazn>e zwlasz-...,/Ar-7vli oni iedvnio ułamb_____    ^lJsiroroea

winięte programy reform społecznych , S,?®* ^mer0i' _uvvagą zasługuje tu Kallimach, osiadły w    ^Na

v/1 ii liii ui u w ii y vii* 11 11 u 11* | *    j

nej formie krystalizowała się tendencja do pogodzenia ustroju monarchicznego z „suwerennością prawa i działalnością stanów, tj. izbą poselską i scnatoiską. I wydaje ^się< że Frycz często miał przed oczyma wizję monarchii stanowej, zapewniającej harmonijne współistnienie szlac ty * mieszczaństwa.

humanista i doradca króla, który nie był L"** ^W °^ski tą i starał się zalecać metody, jakie widział w s J_ei wło ojczyźnie. I tak: w Historii Attyli (Attila seu de geJ^J iae) i w Radach (Consilia Callimachi) - _w których dał’ rys idealnego monarchy - wskazywał system silnych rza _dów, jakie sprawował król węgierski i czeski Maciej Kor-_win, tj. oparcie się na wykształconych przedstawicielach średniej szlachty i mieszczaństwa z pominięciem mauna-tów. Jednakże w ciągu pól wieku, jakie dzieliło wystąpienie Kallimacha od działalności Frycza, sytuacja uległa zmianie i pogłębiły się znacznie różnice dzielące szlachecką Polskę od państw Zachodu. W znacznie mniejszym stopniu aniżeli tam stało się w Polsce możliwe wytworzenie ustroju absolutystycznego na wzór późniejszego „absolutyzmu oświeconego" typowego dla XVIII w., a coraz jaśniej występowała tendencja do formowania takiej struktury ustrojowej, w której rządzący monarcha ograniczony jest przez stany z jednej strony, a z drugiej przez istniejący zespół norm prawnych. W mniej lub bardziej uświadomio-