DSC05103

WSII.I*

1 IV

JuhIou [te jodnorazow> podatek miałaby w płacić zaró_Nv. no szlachta, jak i duchowieństwo, gdyż. jak to uzasadniaj , _łNC/ u u \ p.idku naja/du nieprzyjaciela na kraj mają^ _Us,_N>tk,ch obywatel i be/ żadnej różnicy stanu /nal_;i/|_yhy s?_s* u ptebeifiet iftrt^łwir Prócz togo każdy, także mieś/, c/antc posiadając) niewielkie kawałki ziemi pod miastem , biedota mieiska. musiałby co roku oddawać dwudziestą ca*>c swych dochodów, której wysokość zostałaby oznaczona po oszacowaniu dochodów; wysokość zaś podatku opłacanego przez kupców i rzemieślników powinny ustalać urzędy miejskie, znające sytuację materialną płatników. Fry cz stwierdzał poza tym, żc kupcy powinni płacić w zależności od wysokości zysku, nie zaś od towaru. Zdaniem Fry cza chłopi powinni zostać od tego podatku całkowicie zw olnieni, gdyż ..i corocznie płacą czynsze swoim panom, i co dnia pracę swoją dają". Ten projekt reformy skarbu, będący modyfikacją pierwotnej koncepcji Łaskiego (krytykował go. jak wiemy, Bodin), jest także jednym z dowodów. w jak ścisły sposób wiążą się w dziele Fry cza koncepcje gospodarcze, polityczne, prawne i społeczne.

Frycz okazywał też duże zrozumienie dla nowożytnych koncepcji finansowych, co najwyraźniej występuje także w jego zapatrywaniach na możliwość pobierania procentów od pożyczanych kapitałów'. W ślad za prawem kościelnym. polskie prawo ziemskie zabraniało pobierania odsetek. gdyż w edług doktryny chrześcijańskiej pożyczka jako akt miłosierdzia nie powinna przysparzać pożyczającemu zysków. Jednakże w miarę rozwoju gospodarki pieniężnej zakaz poboru odsetek stał się bardzo uciążliwy, a praktyka wytworzyła szereg sposobów obejścia tego zakazu. Frycz potępiał lichwę i przypominał, że Rzymianie surowiej karali lichwiarza aniżeli złodzieja; jednak wbrew obowią-"K(KikAM naprawy rzeczypospoLrrni

LV

żującemu prawu polskiemu i kanonicy,,

lichwy określało wszelkie odsetki _u^ ^U’.^kl6rc mianem

dynie odsetki wygórowane    ^{dZa za} l>chw<* ]_e-

Warto też zwrócić uwag, _{na stanowjsk} zagadnienia regulacji cen i _monety; domagaUi? ^W°^bcc utworzenia specjalnego urzędu który b ^    ^m-^,n-

nadzór nad targowiskami i bada! oraz wy/L^T"⁰ nych .owarów w zależności „a trolował szacowanie obcych pieniędzy w kra,,, 17 5 mógłby np. kupować zboże wtedy, gdy jest naj!ańszeT^e-chowując je w spichrzach sprzedawać wtedy, gdy _SpTku lanc,-kupcy chcieliby je sprzedawać drożej. Celem " urzędu byłoby także nie dopuszczać do zbytniego bogacę nia się tych, którzy wykorzystują nadane im przez panują-cych monopole handlowe.

Powiązania Frycza z reformatorskim ruchem średniej szlachty są bardzo interesujące. Istnieją dowody jego współdziałania ze stronnictwem egzekucyjnym i nietrudno w poszczególnych przypadkach wykazać łączność ich dążeń politycznych. Jednakże program Frycza zawsze zdecydowa nie przewyższa dezyderaty szlacheckiego stronnictw; egzekucji. Fryczowi więc przyznać trzeba odrębne miej sce;jego bowiem projekty reform obejmują nierównie szer szy zasięg i stoją znacznie wyżej aniżeli program grup ideologów średniej szlachty. Wzgląd na popularność ni powstrzymał go od wytykania błędów' nie tylko całej szlaci cie, ale i grupie, którą sam popierał i która go także popu rała, a nawet osłaniała przed atakami wyższego duchowiei stwa. l ak więc np. już w swych mowach o karze za żabć stwo krytykował postępowanie szlachty wobec chłopó skutkiem czego — jak potem pisał w O poprawie ^wicle mają poddanych, tak wiele nieprzyjaciół .