DSCF1052

f żydowską w Polsce

Wl<v

książkową mc ima wysoko

wsrod s.złaciuv3 nawet

wsrod magnatów Judzie wyikszta

sur

Ullf*

ru ntt bvii w nadmiarze. Aa

sifflzcyzM&n

W świeęie, który otaczaj kastt ^{0 <}*^n,ona ona obca masom eto ^

³⁰ sif to zmieniać za Stanisb ' Augusta i w czasach porozbłorowych, ale nigdy nie dopm^!'³ do takiego kultu książki i wiedzy, jaki charakteryzował etos ?\° dowski. kolskie kola arystokratyczne za złe miały Fryderyk,’ • Skarbkowi, ze „pomzyl się” do zajęć profesorskich. A znaczni. później w naukowej karierze Stanisława Tarnowskiego widziano po prostu fanaberię wielkiego pana. Ucierpiał na tym sam Tur. newski, gdy Franciszek Józef odmówił mu Złotego Runai Dopiero pod koniec wieku XIX wytworzenie się w Polsce warstwy inteligenckiej powołało do życia środowisko, w którym książka i wiedza bvłv bardzo wysoko cenione.

Zachodził więc wyraźny konflikt ideałów etosu żydowskiego i etosu flieźydowskiego. Książka była w tradycyjnym wzorze Żyda, brak książki mieścił się w tradycyjnym wzorze „goja",

W wypadku Żydów wykształconych, szczególnie tych, którzy posiadali wiedzę świecką i użytkową, musiało istnieć poczucie własnego znaczenia, które nie zawsze godziło się z przyjmowaniem w stosunkach z nie-Żydami roli „parcha” czy „żydka". Zwłaszcza gdy chodziło o Żydów, z których wiedzy i usług nie--Żydzi chętnie korzystali i których kompetencje cenili. W tych wypadkach poczucie przynależności do kasty mogło być szczególnie ciężkie j pokusa jej porzucenia bardzo znaczna, 'Ib nam tłumaczy, dlaczego wśród wczesnych neofitów tak łiczni byli ludzie o wyższych kwalifikacjach, pochodzących z wykształcenia i t/j niekoniecznie tylko tradycyjnie-religijnego.

VII

Zagadnieniu wczesnego neofictwa poświęciliśmy dużo miejsca i uwagi. Więcej niż by się to zdawało uzasadnionym ze względu na liczbę żydowskich konwertytów, Sądzimy jednak, żc

-_e ^bowiem w neonctwie ■ j. tu ^zoaCzenA'lu,iszeeo o wiele bardziej liczne-

,• ,b* M Lcze dlapoznjejszegj o    ,

i*^^ rn«ecchtnmce mieściły się w mm ele-

^{znaczenie dk} dW

w prądzie emancypacji narodowej.

Sadzony przez asymilację indywidualną,

^ -\zecz biorąc, było ono wyrazem i następstwem 5P^tjBC*r_{h ku}jtur, dwóch różnych systemów wartości. Kon-się w rozterkach i przeżyciach religijnych, łjpi ^ L mocno i dramatycznie. Okolicznością, któ-^"konffikt wydobywała na zewnątrz i prowadziła do podjęcia i® ¹ jJg porównywanie własnej kondycji z kondycją innych, ^wwanie to było przejawem powstawania poczucia własne-znaczenia, którego najczęstszymi okolicznościami warunku-były zamożność i wykształcenie. Końcową konsekwencją "społeczną było porzucenie kasty i przechodzenie do nowego środowiska. System prawny Polski szlacheckiej w wyjątkowym stopniu szedł tu na rękę.

Po upadku Rzeczypospolitej, w wieku XIX, konwersje Żydów stają się zjawiskiem częstym, z każdym dziesięcioleciem coraz częstszym. Opierając się na niekompletnych i nie zawsze sumiennych obliczeniach Teodora Jeske-Choińskiego, można mówić o tysiącach rodzin żydowskich, które od początku wieku XX przyjęły w Polsce chrześcijaństwo, katolickie bądź protestanckie, itytworzyly się nowe warunki historyczne, które temu wybitnie sprzyjały.

Przede wszystkim następują zmiany w prawnym położeniu Żydów. Formalne równouprawnienie przyszło najwcześniej w zaborze pruskim, gdzie zresztą liczba Żydów była znikoma. Równouprawnienie przyczyniło się nawet do ich exodusu, gl&rnie w stronę Prus. Później równouprawnienie to przyszło w Galicji, gdzie Żydzi stanowili znaczny odsetek całej ludności. W zaborze rosyjskim dopiero wyjście władz rosyjskich podczas pierwszej