DSCF5554

266

A. Dubas

oraz w krajach bałkańskich, a pod koniec XVIU w. dotarła do krajów Europy śród kowej. W Polsce pierwsze wzmianki o uprawie kukurydzy sięgają końca XVIII w Prawdopodobnie pierwsze nasiona dotarły do nas z Rumunii i Węgier.

Pochodzenie kukurydzy nie zostało dotychczas w pełni wyjaśnione. Jest ona bowiem rośliną, która nie może rozmnażać się bez pomocy człowieka. Ziarniaki kukurydzy są silnie umocowane w wieloziamowej kolbie, którą chroni kilka warstw liści okrywowych, co utrudnia, a nawet uniemożliwia ich osypywanie się, a tym samym samosiew i samorozmnażanie. Jest ona zatem rośliną wyłącznie uprawna nie występuje w formie dzikiej i nie ma zdolności do wykształcania kolejnych po-koleń bez pomocy człowieka. Wyniki badań archeologicznych oraz cytologicznych i genetycznych prowadzonych od wielu lat nie wyjaśniły jednoznacznie pochodzenia kukurydzy. Pozwoliły jedynie stwierdzić, że uprawne formy kukurydzy są blisko spokrewnione z występującymi na terenie Meksyku gatunkami teosinte (Euchlaena meńcana Schard.) i trawą gama (Tripsacum dactyloides L.). Gatunki te są morfologicznie zbliżone do kukurydzy uprawnej, jednak nie są jej bezpośrednimi przodkami.

8.2. Znaczenie gospodarcze i kierunki użytkowania

Kukurydza pod względem powierzchni uprawy i globalnej produkcji zajmuje trzecie miejsce w świecie po pszenicy i ryżu. Na zbiór ziarna uprawia się ją głównie w Stanach Zjednoczonych, Chinach i Brazylii (tab. 8.1). W krajach Wspólnoty Europejskiej najpowszechniej jest uprawiana we Francji i we Włoszech, a w krajach Europy Środkowej i Południowej - w Rumunii, Jugosławii i na Węgrzech. Postęp hodowlany, wyrażający się otrzymaniem odmian mieszańcowych, plennych, o krótszym okresie wegetacji i mniejszych wymaganiach termicznych, spowodował wzrost zainteresowania uprawą kukurydzy w krajach Europy Środkowej, w tym również w Polsce. W roku 1990 powierzchnia jej uprawy w Polsce (rys. 8.2A) wynosiła 383,3 tys. ha, w tym głównie na kiszonkę z całych roślin (324,3 tys. ha). W dalszych latach nastąpił dynamiczny wzrost powierzchni uprawy na ziarno i na CCM, który w roku 2001 wynosił już 224,5 tys. ha, podczas gdy powierzchnia uprawy na kiszonkę zmniejszyła się do 179,4 tys. ha. Zwiększeniu powierzchni uprawy towarzyszył wzrost plonów, zwłaszcza ziarna, który w latach 2000 i 2002 przekroczył 60 dt/ha (rys. 8.2B).