DSCF5558

270 A. Dubas

8.3. Charakterystyka biologiczna

Kukurydza należy do rodziny traw (.Poaceae = Gramineae) plemienia kukury¹ dzowatych (Maydeae Math.). Spośród ośmiu rodzajów tego plemienia znaczenie gospodarcze ma tylko rodzaj kukurydza (Zea), który obejmuje jeden gatunek - ku. kurydzę uprawną (Zea mays L.). Rośliny tego gatunku są jednoroczne, rozdzielno, płciowe, jednopienne oraz obco- i wiatropylne.

Według Sturtevante’a istnieje osiem podgatunków kukurydzy uprawnej, różnią, cych się między sobą przede wszystkim budową ziarniaków. Spośród nich większe znaczenie gospodarcze mają cztery podgatunki:

• Kukurydza koński ząb, ssp. indentata, zwana też kukurydzą pastewną. W przeszłości była ona najczęściej uprawiana. Odznacza się bujnym wzrostem, długim okresem wegetacji oraz dużym plonem świeżej i suchej masy. Wykształca duże ziarniaki w kształcie klinowatym, z charakterystycznym wgłębieniem w części wierzchołkowej, przypominającym rejestr końskich zębów. Bielmo rogowe występuje tylko po bokach ziarniaka, a warstwa bielma mączystego wypełniająca ziarniak sięga aż do jego wierzchołka (rys. 8.3). Podczas wysychania bielmo mączyste kurczy się, powodując zapadanie się owocni i łupiny na wierzchołku ziarniaka, przez co powstaje wgłębienie.

Rys. 8.3. Budowa ziarniaków trzech podgatunków kukurydzy: a - kukurydza pękająca (ssp. everta), b - kukurydza zwyczajna (ssp. indurata), c - kukurydza zębokształtna (ssp. indentata):

1 - bielmo miękkie, 2 - bielmo twarde, 3 - zarodek (Kruczek)

1

   Kukurydza szklista, ssp. indurata, zwana też zwyczajną. Rośliny przeważnie słabiej ulistnione, rosną mniej bujnie i odznaczają się krótszym okresem wegetacji. Mączysta warstwa bielma z wyjątkiem znaczka przy zarodku jest otoczona równą warstwą bielma rogowego, co powoduje, że w czasie dojrzewania i wysychania owocnia i łupina nasienna nie kurczą się, a ziarniaki są zaokrąglone, gładkie i błyszczące (rys. 8.3).

•    Kukurydza cukrowa, ssp. saccharata, odznaczająca się niskim wzrostem, intensywniejszym krzewieniem i krótszym okresem wegetacji. Ziarniaki są mniejsze, szkliste i silnie marszczą się po wyschnięciu. Substancją zapasową bielma są amy-lodekstryny, nadające ziarniakom słodki smak.