DSCF5598

H. SONGIN

H. SONGIN

jak. na przykład kukurydza, fasola wielokwiatowa, ziemniak, pomidor i inne roślifjjj^ uprawne również pochodzenia amerykańskiego.

Szarłat na większą skalę jest uprawiany w Stanach Zjednoczonych, Meksyku^ Chinach. Indiach, Rosji, na Ukrainie oraz w Uzbekistanie. W 1993 r. łączna powierzchnia jego zasiewów wynosiła około 500 tys. ha.

11.2. Znaczenie gospodarcze

Ponownie zainteresowano się uprawą szarłatu na szerszą skalę dopiero w 1972 r.. kiedy' to stwierdzono, że jego nasiona zawierają dużo białka (16-20%),® bardzo korzystnym składzie aminokwasowym (dwukrotnie więcej lizyny niż w pszenicy) i znacznej ilości aminokwasów siarkowych. Wartość pokarmowa tego białka przewyższa nawet wartość białka mleka i soi. W porównaniu z ziarniakami zbóż nasiona szarłatu zawierają też więcej tłuszczu (5—9%). Jego głównym składnikiem są tłuszczowe kwasy nienasycone, wśród których przeważa kwas linolowy (62%) i oleinowy (20%). Cennym składnikiem frakcji kwasów tłuszczowych jest skwalen, który dotychczas pozyskiwano z wątroby wielorybów. Związek ten jest wykorzystywany do produkcji kosmetyków, leków przeciwdziałających procesów starzenia organizmu oraz do ochrony pamięci dysków komputerowych. Zawartość skualenu sięga 5-8% ogólnej zawartości tłuszczu w szarłacie. Nasiona szarłatu zawierają biopierwiastki oraz inne substancje biologicznie czynne, o dużym znaczeniu leczniczym i dietetycznym. W ostatnich latach wykryto we frakcji kwasów tłuszczowych tokotrienol, będący inhibitorem syntezy cholesterolu, szczególnie frakcji LDL. Wyniki badań wskazują, że nasiona szarłatu mogą służyć:

• Do przerobu na mąkę lub kaszę oraz inne produkty spożywcze, zalecane w diecie dla dzieci, kobiet ciężarnych, ludzi starszych, sportowców, rekonwalescentów, a także dla osób zagrożonych schorzeniami układów nerwowego, kostnego, krwionośnego i innych.

•    Jako tzw. polepszacz pieczywa w przemyśle piekarniczym oraz do wyrobu na przykład herbatników typu sezamki, pomadek i cukierków w przemyśle cukierniczym.

•    Do produkcji niektórych leków w przemyśle farmaceutycznym, a ze względu na wyjątkowo małe rozmiary ziaren skrobi — również kosmetyków w przemyśle kosmetycznym. Średnica ziarenek skrobi w nasionach szarłatu wynosi 1—3 |im, podczas gdy np. ziaren skrobi ziemniaka około 100 jum.

Młode rośliny są zalecane jako warzywo, przyrządzane w podobny sposób jak sałata lub szpinak i liście buraka ćwikłowego. Jest to również cenna roślina pastewna w uprawie na zielonkę, kiszonkę i suszone brykiety. Zdaniem Nalborczyka w dobrych warunkach szarłat może dać 100 t biomasy z 1 ha, w tym 5 t białka o dużej wartości pokarmowej dla bydła i trzody chlewnej.