DSCF5598

¹    3

Ryc. 199. Schemat budowy wewnętrznej wybranych skorupiaków.

A — obunoga (Amphipoda). B — równonoga (Isopoda); 1 — ukiad krwionośny [serce z ostiami położone w tułowiu (A) lub w odwłoku (B)], 2 — układ nerwowy, 3 — układ rozrodczy, 4—układ pokarmowy (wg różnych autorów, zm.)

jej na mniejsze kawałki i podawania ich do szczęko-nóży, szczęk i żuwaczek.

Układ krwionośny. Skorupiaki, jak wszystkie stawonogi, mają otwarty układ krwionośny. Krew (hemolimfa) jest pompowana krótszymi lub dłuższymi naczyniami do hemocelu (mieszanej jamy ciała = miksocelu) przez grzbietowo położone w przestrzeni osierdziowej serce. Do serca hemolimfa dostaje się z osierdzia (zatoki perykardialnej, osierdziowej) zazwyczaj parzystymi otworami — istiami) które u skorupiaków o pierwotnie zbudowanym, wydłużonym sercu, ciągnącym się od tułowia do odwłoka, są liczne i położone segmentalnie (Cephalocarida, Ano-siraca, Stomaiopoda, Leptostraca). U takich grup, jak Decapoda, Cladocera i niektórych Copepoda

serce jest stosunkowo krótkim, położonym w pił<u aiu woreczkiem z jedną parą lub najwyżej kilkoma parami ostiów (ryc. 191, 199). Położenie serca jest skorelowane z położeniem narządów oddechowych — u Isopoda, pomimo ich pokrewieństw z innymi Peracarida, serce leży w końcowej części tułowia i w odwłoku w związku z odwłokowym położeniem skrzcli (ryc. 199). Wreszcie wiele drobnych skorupiaków pozbawionych jest serca —- jest tak u większości Copepoda (tylko Calanoida i niektóre pasożyty mają serce), Ostracoda, Tantulocarida i większości Cirripedia.

Jedynie u Malacostraca układ krwionośny, obok serca, ma dość złożony system naczyń doprowadzających hemolimfę do poszczególnych części ciała, w tym odnóży i skrzeli oraz naczynia prowadzące do osierdzia hemolimfę już zaopatrzoną w tlen, natomiast u skorupiaków z innych gromad z serca wybiega co najwyżej jedna, krótka arteria dogłowowa. U Cirripedia, u których zwykle w ogóle brak serca, przepływ hemolimfy wspomaga umięśniona zatoka hemocelu, umieszczona między jelitem przednim a mięśniem zwierającym płytki skorupki.

Hemolimfa mniejszych skorupiaków zwykle przenosi rozpuszczony tlen i dwutlenek węgła bez wykorzystywania barwników oddechowych.

U większych skorupiaków, przede wszystkim Malacostraca, rozpuszczonym we krwi barwnikiem oddechowym jest zwykle hemocyjanina. Niekiedy u skorupiaków można spotkać też hemoglobinę, np. u niektórych Cladocera. Hemolimfa skorupiaków zawiera amebocyty, które mają zdolności fagocy-tarne. Niektóre komórki hemolimfy uwalniają substancje zmieniające fibrynogen w fibrynę, ułatwiając tworzenia zakrzepu w miejscach uszkodzenia ciała (np. przy autotomii).

Układ oddechowy. Znakomita większość Cru-stacea to zwierzęta wodne. Wymiana gazowa odbywa się poprzez cienką kutykulę pokrywającą skrzela, wybrane regiony tułowia (np. wyśćiółka wewnętrzna bocznych regionów karapaksu — Conchostraca, Cladocera, Cirripedia, Leptostraca, Mysida, Cuma-cea) lub też całe ciało najdrobniejszych skorupiaków, a także miejsca o cienkiej kutykuli — połączenia segmentów i członów odnóży (Copepoda, Tantulocarida). Nawet niektóre skorupiaki żyjące na lądzie, dzięki temu, że zamieszkują siedliska wilgotne, do oddychania używają skrzeli (Isopoda — Ligiidae, Amphipoda — Talitridae, niektóre Brachyura czy Anomura). Powierzchnią oddechową może też być u niektórych lądowych Decapoda silnie unaczyniona wewnętrzna powierzchnia ka-