DSCN6262 (Kopiowanie)

nioiufiHi

nioiufiHi

Ryc. 6-10. Schemat budowy chromosomu mclafazalncgo człowieka (opis w tclścic) (JD).

Gdy mitozę zatrzymamy na etapie meta fazy. struktury podziałowe można sfotografować (ryc. 6-13) i dokładnie opisać.

Chromosomy metafazalnc mają kształt małych walców, często zagiętych (np. w kształcie litery V). Są to ciałka o długości od I do 10 |im i mają średnicę 0.5-1 pm. W niemal każdym chromosomie widoczne jest przewężenie, które wybarwia się bardzo słabo: nazywamy ie centmmerem albo kinctochorcm (rvc. 6-10). Ccntromer test miejscem, do którego w czasie podziału przyczepiają się włókienka wrzeciona kariokinetyczncgo (rozdz. 432. i 4.3.3.). Centromer rozdziela chromosom na ramiona; w poszczególnych ramionach mogą także występować przewężenia wtórne, które są charakterystyczne dla poszczególnych chromosomów u różnych gatunków.

N iektóre chromosomy mogą na końcu jednego z ramion bardzo silnie się zawężać, oddzielając od głównej struktury część zwaną satelitą. Satelity (ryc. 6-10) połączone są cienką nicią z dłuższą częścią chromosomu: ich występowanie, kształt i rozmiary są stałe dla poszczególnych chromosomów.

Chromosomy mogą mieć różną wielkość i kształt. Dlatego dla ich łatwiejszego rozpoznawania i klasyfikowania przyjęto kilka kryteriów podziału.

Pod względem wielkości dzielimy chromosomy na duże (albo długie), średnie i małe (krótkie).

Ze względu na położenie centromeru możemy podzielić chromosomy na metacentryczne. submctacentryczne. akrocentryczne i telocentrycznc.

Chromosomy metacentryczne to takie, w których kinetochor ułożony jest w środku, a zatem ich ramiona są równe.

W chromosomach submetacentrycznych centromer odsunięty jest od środka, dzieląc całą strukturę na dwa nierówne ramiona: ramię krótsze i ramię dłuższe .

Kinetochor chromosomów akrocentrycznych zlokalizowany jest blisko końca, a w tclocentrycznych—na biegunie, a zatem w chromosomach tych jedno ramię jest długie, a drugie bardzo krótkie lub może w ogóle go nie być.

W dalszej klasyfikacji bierze się pod uwagę m.in. obecność satelitów, wtórnych przewężeń itp.

Z punktu widzenia biologii molekularnej uważa się, że jeden chromosom to jedna cząsteczka DNA

histony(H2A. H2B. H3. H4),

nunnoiom

kyt 611. Budowa jnoldculanu chromosomu ■»rf larafau-ąn (opis W tekście) (JD).

Oczywiście w skład chromosomu obok DNA wchotbą białka. Łańcuch DNA w chromosomie określa się czasem mianem chrotnonemy. zaś białka nazywa się macierzą chromosomową. Badania ultrastrukturaine i biochemiczne pozwoliły dość dokładnie wniknąć w istotę powiązań między białkami a DNA w chromosomie. Wyróżniona podjednostki struktury chromosomu, zwane nu|tleosom«ni (ryc. 6-1 f). Uważa się. iż nukleosom składa się z * cząsteczek białek histonowych. Są to histony H2A. H2B. H3 i H4 (każdy z nich reprezentowany jest przez jedną parę molekuł)¹. Wymienione powyżej cząsteczki histonó* tworzą rdzeń nukleosomu; na ów rdzeń nawinięta jest nic

HiKbwy    bulka-----I---a*ic><K <»uy* tlaist aoiinofc waaOw /a*aU(>»>vil. giuwMc luyy I rnf**

tut/ul liłmmów na po»«/*'K6Uw rmlw *• “'wmur* stosunku tych aminokwasów