DSCN6262 (Kopiowanie)

Ryc. 6-10. Schemat budowy chromosomu meiafazalncgo człowieka (opis w (ciście) (JD).

Gdy mitozę zatrzymamy na etapie metafazy. struktury podziałowe można sfotografować (ryc. 6-13) i dokładnie opisać.

Chromosomy metafazalne mają kształt małych walców, często zagiętych (np. w kształcie litery V). Są to ciałka o długości od I do 10 pm i mają średnicę 0.5-1 pm. W niemal każdym chromosomie widoczne jest przewężenie, które wybarwia się bardzo słabo; nazywamy je ccntmmerem albo kinctochorem (rvc. 6-10). Centromer jest miejscem, do którego w czasie podziału przyczepiają się wlókicnka wrzeciona kariokmctyczncgo (rozdz. 4.3.2. i 4.3.3.). Centromer rozdziela chromosom na ramiona; w poszczególnych ramionach mogą także występować przewężenia wtórne, które są charakterystyczne dla poszczególnych chromosomów u różnych gatunków.

Niektóre chromosomy mogą na końcu jednego z ramion bardzo silnie się zawężać, oddzielając od głównej struktury część zwaną satelitą. Satelity (ryc. 6-10) połączone są cienką nicią z dłuższą częścią chromosomu: ich występowanie, kształt i rozmiary są stałe dla poszczególnych chromosomów.

Chromosomy mogą mieć różną wielkość i kształt. Dlatego dla ich łatwiejszego rozpoznawania i klasyfikowania przyjęto kilka kryteriów podziału.

Pod względem wielkości dzielimy chromosomy na duże (albo długie), średnie i małe (krótkie).

Ze względu na położenie centromeru możemy podzielić chromosomy na metacentryczne. submetaccntryczne. akrocentryczne i teiocentryczne.

Chromosomy metacentryczne to takie, w których kinetochor ułożony jest w środku, a zatem ich ramiona są równe.

W chromosomach submetacentrycznych centromer odsunięty jest od środka, dzieląc cala. strukturę na dwa nierówne ramiona: ramię krótsze i ramię dłuższe.

Kinetochor chromosomów akrocentrycznych zlokalizowany jest blisko końca, a w tclocentrycznych - na biegunie, a zatem w chromosomach tych jedno ramię jest długie, a drugie bardzo krótkie lub może w ogóle go nie być.

W dalszej klasyfikacji bierze się pod uwagę m.in. obecność satelitów, wtórnych przewężeń itp

Z punktu widzenia biologii molekularnej uważa się, te jeden chromosom to jedna cząsteczka DNA

histony (H2A, H2B.H3.H4L

Ryc 6-11. Budowa molekularna chromosomu inetafiizalnegó (opis w tekście) < JD).

Oczywiście w skład chromosomu obok DNA wchodzą białka. Łańcuch DNA w chromosomie określa się czasem mianem chromonemy. zaś białka nazywa się macierzą chromosomową Badania ultrasimkturalne i biochemiczne pozwoliły dość dokładnie wniknąć w istotę powiązań między białkami a DNA w chromosomie. Wyróżniono podjednostki struktury chromosomu, zwanemikleosomaiM (ryc. 6-11). Uważa się, iż nuklęospm składu się z ' cząsteczek białek histonowych. Są to histony H2A, H2B H3 i H4 (każdy z nich reprezentowany jest przez jedną pwt molekuł)¹. Wymienione powyżej cząsteczki histono* tworzą rdzeń nukleosomu: na ów rdzeń nawinjętajflsi u

Histony niewielkie białko -r--¹—-* - zawierają dut» UoM uriiinokwiuów zusadow ych. ątówaw hayay * aąyM I_IH    n. pu»A/eąOliir i.Hl/eK ■'pH" | »<aj«iwiyin uotmiŁu tych aniim^warów_