DSCF6809

Wersalski pałacyk Petit Trianon projektu Jacquesa-Ange Gabriela jest bardziej rezultatem trwania we Francji klasycystycznej tradycji Grand Siecle‘u niż fascynacji archeologicznymi odkryciami we Włoszech. Jednak jego niewielkie rozmiary i prosta, elegancka forma wyrażają styl życia i smak odmienne od upodobań z czasów Króla Słońce. Wraz z przedstawioną tu biblioteką z pałacu wersalskiego reprezentuje wczesną fazę francuskiego klasycyzmu określaną jako I styl Ludwika XVI We wnętrzach styl ten przejawiaI się pod postacią kameralnych pomieszczeń zdobionych modnym, antykizującym ornamentem oraz w lekkich, znakomicie wykonanych meblach, które { utraciły miękkość kształtów tak typowych dla rokoka na rzecz form I prostych, z wyraźnie oddzielonymi elementami.

Bonaparte, charakteryzuje powrót do wielkiej skali przypominającej czasy Ludwika XIV, przy czym detal, oczywiście, pozostaje antyczny, wzorowany — nieprzypadkowo - na sztuce cesarstwa rzymskiego. W okresie tym architektura realizuje w sposób wyjątkowo silny zadania ideologiczne, których celem jest apoteoza Francji, rewolucji i cesarstwa.

Nie wszyscy architekci czuli się dobrze w tej atmosferze. Niektórzy z nich, jak Thomas de Thomon (1760-1813), umknęli aż na krańce Europy. Inni, jak Chalgrin i Brong-niart, potrafili znaleźć dla siebie miejsce w nowym systemie i odpowiedzieć na nowe wyzwania. Charakterystycznym przykładem jest historia paryskiego kościoła La Madelaine, którego budowę rozpoczęto w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. W roku 1806 Napoleon zdecydował, że na miejscu tym stanie Świątynia Chwały Wielkiej Armii. Pomijając dwóch pierwszych laureatów konkursu, powierzył jej realizację Pierre’owi Vignon (1763-1828),‘który przedstawi) projekt monumentalnej świątyni utrzymanej w stylu korynckim. Tak też została ona wzniesiona, mimo że cesarz w 1813 roku zmienił swą decyzję i przywrócił budowli funkcję kościoła. Ulubionymi architektami Napoleona byli Charles Percier (1764-1838) oraz Pierre-Franęois-Leonard Fontaine (1762-1853). Na zamówienie cesarza pracowali głównie przy dekoracji wnętrz. Ciekawe, że po upadku Napoleona to właśnie Fontaine’owi zlecono budowę Chapelle Ex-piatoire (1816-1824), poświęconej straconej w czasie rewolucji parze królewskiej, i było to wyraźne signum temporis. Nowa władza przejęła wówczas na własny użytek wiele form, wypracowanych przez empire, chociaż zanikły te z nich, które ostentacyjnie gloryfikowały ideę cesarstwa. Klasycyzm był nadal najważniejszym kierunkiem w architekturze, jednak zmieniał się rodzaj podejmowanych zadań. Od czasów rewolucji prawie wcale nie budowano we Francji kościołów, po dojściu do władzy Ludwika XVIII sytuacja się odmieniła. Spośród licznych wzniesionych po roku 1815 budowli kościelnych przypomnijmy jeszcze, poza Chapelle Expiatoire, kościół Saint--Vincent-de-Paul (1824-1844), rozpoczęty przez Jeana--Baptiste’a Lepere’a (1761-1844), a ukończony przez jego zięcia Jacquesa-Ignace’a Hittorffa (1792-1867). Jest to pięcionawowa bazylika z monumentalnym joń-skim portykiem i dwiema wieżami, które do niego nie pasują. Saint-Vincent-de-Paul zdaje się wyrażać idee historyzmu raczej niż tylko klasycyzmu. HittorfF, którego archeologiczne badania na Sycylii uczyniły entuzjastą

[Paryski kościół Sainte-Genevieve (Panteon) projektu Jacąuesa-G er mama Soufflota jest jednym z najświetniejszych przykładów francuskiego klasycyzmu drugiej połowy XVIII wieku. Możemy dostrzec w nim dziedzictwo architektury Julesa Hardouin-Mansarta. modne wpływy rzymskiego antyku, a także konstrukcję racjonalną jak ideały stulecia, w którym powstała. ]

antycznej polichromii, pokrył ściany paryskiego kościoła emaliowanymi płytkami z zastygłej lawy.

Tradycyjna, ciągnąca się od stuleci polityczna, militarna i ekonomiczna rywalizacja między Francją a Anglią rozszerza się w drugiej połowie XVIII wieku również na kulturę i sztukę. Londyn zaczyna odgrywać rolę drugiego centrum cywilizacyjnego w Europie i wpływy brytyjskie w niektórych dziedzinach dorównują francuskim bądź nawet je przewyższają. Magnesem trzeciego centrum, Rzymu, jest antyk. Te trzy ośrodki, z których każdy na swój sposób współtworzy świadomość epoki, silnie oddziaływają na sytuację w Niemczech, gdzie nakładają się na rosnące poczucie tożsamości narodowej i rozwijający się ruch romantyczny. Podobnie jak we Francji i w Anglii pierwsze neoklasyczne realizacje powstają w parkach. Wzorcem przestrzennym dla krajobrazowych założeń niemieckich były przede wszystkim ogrody angielskie, ale

55