DSCI2476

andard IH)    - _w    ,

' atmosferze nad Antarktydą zaobserwowano „ dziurę ozonową . wyj JJ W* amem, jakie znaczenie ma warstwa ozonowa dla żyda człowieka i imwch organizmów.

fotJ-    ui^ ^/XM^t

)    p Aity* t tioesy .

^    §p§i§fe:- l^^o-cą

adanie 10. (0-1)    ^t/f‘\,

tandardiy)    T^ ^ f+£<sU£ct'_> y S Z

antynent Antarktydy stanowi wspólne dobro ludzkości. Uzasadnij jednym zdaniem jszność tego stwierdzenia. fJC* ^**1 do ‘-^r*W ■*$- & cA

adanie 11. (0-2) andard IV)

spółrzędne geograficzne góry Yinson wynoszą 79°S, 85°W. Oblicz i zapisz“jaka | odległość tego szczytu od bieguna, wiedząc, że długość 1 • foku południka na tvch erokościach geograficznych wynosi ok. 1 11,6‘km.

'6°.

/a 1 1

a *

11 'A//.

mii

i -- m

\ Ub trS

Bi

2 około tysiąca obecnie wznoszonych zapór wodnych 790 znajduje się w Azji,

100 w południowej części Europy, 50 w Afryce, 40 w Ameryce Północną . -i 20 w' Ameryce Południowej.

Zapory wodne nie są nowym wynalazkiem. Już 10 tysięcy lat temu podczas obfityc opadów za pomocą zapór ludzie chronili swoje pola uprawne przed powodzią, gdy zaś nastawała susza, poskromiona woda służyła do nawadniania roślin. Zapobiega to katastrofie głodu, jak również przyczyniło się do rozwoju cywilizacji w M ezopot mii, Egipcie oraz Imperium Rzymskim.

W epoce średniowieczapojawiły się młyny wodne, czyli pierwsze przykład)^- użycia?’ wody do celów' energetycznych.

W XVm wieku zaczęto budować zapory służące ułatwieniu żeglugi śródlądowej Dzięki wybudowaniu sieci zapór wodnych zmienił się pustynny krajobraz Kalifornii. gdzie w' 1850 roku mieszkało 10000 ludzi. Dzisiaj żyje tam 30 milionów, a stan te pokrywa połow»ę zapotrzebowania 240 milionów .Amerykanów na warzywa i owoce.

W naszym stuleciu zdecydowanie dominuje energetyczne zastosowanie zapór.

Świat ogarnęła gorączka budowy zapór. W1960 roku istniało ich 10 000. Dzisiaj funkcjonuje ich 36 000, z tego jeden procent przekracza 100 m wysokości Objętość spiętrzonej przez nie wody wynosi 6000 kilometrów sześciennych, czyli sześć procent objętości wodnej w'szystkich mórz świata. Generatory elektrowni wodnych zaspoka-jają20 procent światowego zapotrzebowania na energię elektryczną wytwaiząiąc rocznie 2435 TWh energii elektrycznej.

Budow'anie zapór to oczywista ingerencja w środowisko naturalne. Narusza reżim w'ód gruntowych - następują ewentualne „podtopienia" terenów nizinnych występuje erozja brzegów zbiornika. jW niektórych przypadkach, jeżeli zagrożone są kompleksy przyrodnicze, trzeba przewidywać dodatkowe zabiegi, których zadanie będzie zminimalizowanie ujemnych wpływów na środowisko naturalne. Można zbudować odwodnienia terenów podtapianych przez spiętrzoną wodę. siworzyć siedliska zastępcze dla fauny, dopasować przebieg budowy do rytmu lęgowego związać i okresu wegetacyjnego roślin. j|

Statystyki świadczą, że zapory wodne wcale nie są w pełni bezpieczne, oto przykłady; W latach dwudziestych woda wypłukała gipsowe skały pod zaporą San Francis. W1959 roku we Francji runęła zapora Malpasset. W Vajont we Włoszech 50 proc.. w'ody wydostało się ponadkoronązapory. W1967 roku doszło do katastrofy zbio osadów w' Iwinach. Przyczyną była prawdopodobnie działalność kopalni miedzi.

Opracowane na podstawie artykułu Andrzeja Frikowskiego. Focus grudzień ł