DSCN1697

46 Emergentyzm

Lasswełl H.D.. Lemer M . Rolhwell C.E.. 1952. The Comparaiive Siudy of Elites, Stanford Univ. Press. Stanford.

Mills C.W.. 1961. Elita władzy. KiW. Warszawa.

Pareto V.. 1994. Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne. PWN, Warszawa. Znamierowski C., 1991. Elita i demokracja. Pax, Warszawa.

Emcrgentyzm. sposób wyjaśniania zjawisk przeciwstawny redukcjonizmowi. Stanowisko głoszące. Ze własności zjawisk nie mogą być wywiedzione na podstawie znajomości cech ich składników; przy kładowo, właściwości grupy nie można ustalić na podstawie znajomości cech jej członków. Emergencja (łac. emergo — wyłaniać się. wynurzać) oznacza pojawianie się nowych cech i właściwości na wyższych poziomach (lub wymiarach) organizacji. Przykładowo. Alfred L. Kroeber (1989. s. 280 i n.] i Talcott Parsons (1964] wyróżniają cztery poziomy zjawisk: biologiczny, psychiczny, społeczny i kulturowy. Zjawiska z poziomu wyższego posiadają pewne specyficzne cechy. których nie da się w pełni wyjaśnić, odwołując się do właściwości zjawisk występujących na poziomach niższych. Jacek Szmatka [1980], rozpatrując relacje między jednostką a społeczeństwem, wyróżnia także cztery poziomy zjawisk społecznych: I) jednostkowy, 2) małych grup społecznych. 3) wielkich grup społecznych, 4) społeczeństwa. Cechy tych poziomów są w stosunku do siebie emergcntne. Oznacza to, że rzeczywistość społeczna ma charakter nieciągły. Emergencja ujmowana może być ontologicznic. jako właściwość zjawisk występująca na różnych poziomach, lub epi-stemologicznie, jako cecha wiedzy (myślenia) o rzeczywistości. (A.S.)

Zob, redukcjonizm.

Literatura:

Kroeber A.L., 1989, Istota kultury, PWN, Warszawa

Parsons T . 1964. The Social System, Frec Press. Glcncoe.

Szmatka J., 1980, Jednostka i społeczeństw O zalotności zjawisk indywidualnych cd społecznych, PWN, Warszawa.

Empatia, zdolność wczuwania się w sta-ny emocjonalne drugiej osoby oraz majętność trafnego rozpoznawania i rozumienia stanów psychicznych innych ludzi. Empatia zawiera w sobie elementy emocjonalne oraz poznawcze. Empatia emocjonalna rozumiana jest jako zdolność reagowania uczuciowego w sposób podobny do emocji przezywanych przez drugą osobę. Empatia poznawcza to umiejętność trafnego postrzegania cudzych przeżyć i wglądu w czyjej położenie. Zazwyczaj empatia emocjonalna i poznawcza występują łącznie. Możliwa jest jednak rozbieżność między tymi dwoma składnikami empatii. Jeśli wyraźna dominacja elementu poznawczego wystąpi u so-cjopatów antysocjalnych. to może prowadzić do manipulowania innymi oraz ich wyzyskiwania. Empatia może być zatem wykorzystywana przez jednostkę zarówno dh celów prospołecznych, jak i antyspołecznych (zob. [Z. Bartkowicz 1996, s. 123-124]). Wyniki badań wskazują, że kobiety cechują się wyższą empatycznością niż mężczyźni Umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych oraz zdolność współpracy z innymi powiązane są z poziomem empatii Wskazuje się, że — w ujęciu statystycznym - przywódcy grupowi nie odznaczają są wysokim poziomem empatii [J. Rembowski 1989, s. 42-53].

Badania dotyczące przestępczości wykazują, że charakterystyczną cechą osobowości antyspołecznej jest niski poziom empatii, zwłaszcza empatii emocjonalnej. Wysoki poziom empatii sprzyja zachowaniom prospołecznym, a także chroni przed wystąpieniem zachowań agresywnych. Jednocześnie podkreśla się. że wrażliwość em-patyczna jest następstwem społecznych doświadczeń człowieka i możliwe jest jej kształtowanie. W zależności od warunków otoczenia społecznego, a zwłaszcza przebiegu procesu socjalizacji w rodzinie i szkole, wrażliwość empatyczna jednostki może się