DSCN1700

Etnometodologia 49

czenie tzw. grup ethosowych, czyli grup nastawionych na realizację wartości moralnych (zob. [T. Szawiel 1982]). Dążenie do tego, by żyć zgodnie z uznawanymi wartościami, może stać się celem ruchu społecznego. W Polsce przed 1980 r. wyróżnić można kilka tego typu grup ethosowych; ugrupowania niezależnej opozycji demokratycznej, grupy działające przy Kościele katolickim oraz grupy kontrkulturowe zainspirowane przez rewolucję obyczajową 1968 r. na Zachodzie.

Ethos oznacza także całokształt norm uznawanych i przyswojonych w danej zbiorowości. Normy te nie zawsze muszą być przez jej członków w pełni uświadamiane; istotne jest, że są one przestrzegane w realizowanych zachowaniach. Systematyzacja bądź kodyfikacja uznawanych norm i tkwiących u ich podstaw wartości sprzyja trwałości danego ethosu. Pozwala to bowiem na łatwiejsze dostrzeżenie wszelkich jego naruszeń i - co się z tym wiąże - uruchomienie mechanizmów kontroli społecznej, przywracających stan zbliżony do początkowego (o ile jest to możliwe).

Włodzimierz Wesołowski [1995, s. 303] przez ethos rozumie typowe dla jakiejś zbiorowości wzory i normy zachowań. Ethosy to normy i wytwarzane przez nie realne zachowania, podejmowane w ramach danej zbiorowości jako „najlepsze”, a nawet „obowiązkowe”. Formowanie się ethosu jest procesem długotrwałym, często wielopokoleniowym; nie zawsze jednak dochodzi do pełnej krystalizacji ethosu.

Terminy „ethos” i „habitus" traktuje się niekiedy jako synonimy; nie wydaje się to właściwe, gdyż pomija się wówczas element idealistycznie zorientowanych dążeń zawarty w pojęciu ethosu. Termin „ethos” (zgr. zwyczaj, obyczaj) zastępowany jest w pisowni dosyć często przez „etos". Drugi z tych terminów może być mylący, gdyż ma on odmienną etymologię (gr. ć/or- rok). (A.S.)

Zob. habitus, kontrola społeczna, kultura, normy społeczne, styl życia, wartość.

Literatura:

Kroeber A.L, 1989, Kultura rzeczywistości i kultura wartości (w:) tegoż, Istota kultury, PWN, Warszawa.

Ossowska M., 1986, Ethos rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa.

Sumner W.G., 1995, Naturalne sposoby postępowania w gromadzie. Studium socjologicznego znaczenia praktyk tycia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Szawiel T.. 1982, Struktura społeczna i postawy a grupy ethosowe, „Studia Socjologiczne”, nr 1-2.

Wesołowski W., 1995, Procesy klasotwórcze w teoretycznej perspektywie [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się lodu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, Ł I. Wyd. UMCS. Lublin.

Etnometodologia (gr. ethnos - lud, lógos - nauka), kierunek tzw. socjologii życia codziennego zmierzający do wykrycia zasad, którymi posługują się ludzie w konstruowaniu i podtrzymywaniu przyjętej wizji rzeczywistości. Zgodnie z etymologią kierunek ten jest nauką o metodach stosowanych przez ludzi w celu utrzymania własnych przekonań na temat istniejącego porządku społecznego. Założenia dotyczące określonego typu porządku tkwią u podstaw wszelkich aktów społecznego komunikowania, a zwłaszcza interakcji, chociaż poszczególne jednostki nie są tego świadome (traktowane są one bowiem jako coś oczywistego i samo przez się zrozumiałego).

Ujawnianie milcząco przyjętych założeń i przekonań uznawanych za oczywiste następuje w przypadku wystąpienia zakłóceń w normalnym przebiegu interakcji. Do zakłóceń tych dochodzi, gdy zachowanie partnera opiera się na odmiennej „samo przez się zrozumiałej” perspektywie. Z tego względu etnometodoiogowie szeroko stosują tzw. eksperyment przerywania, który polega na świadomym zakłóceniu normalnej interakcji. Jeśli zakwestionowaniu ulegną przyjmowane na zasadzie zdroworozsądkowej pewne przekonania lub oczekiwania partnera interakcji, to wówczas stają się wyraźnie