DSCN1749

Liczba ciemna" 97

Literatura:

Kloskowska A., 1980. Kultura masowa Krytyka i obrona. PWN, Warszawa.

Świątkiewicz W„ 1995, Wzory uczestnictwa w kulturze społeczności wielkomiejskiej |w:] Kotwice. Miasto i jego mieszkańcy, pod red. W. Śwątkiewicza, Instytut Górnośląski, Ką-towice.

Kultura podziemna, zob. kultura w za I.

Kultura ubóstwa, zob. marginalizacja, pauperyzacja.

Kwantofrenia, zob. operacjonalizacja, pozytywizm.

Kwantyfikacja, zob. pozytywizm.

Legitymizacja, zob. populizm, władza.

„Liczba ciemna", rzeczywiste rozmiary jakiegoś zjawiska, trudne lub niemożliwe do ścisłego określenia. Na podstawie różnego typu dostępnych danych próbuje się jedynie szacować faktyczną wielkość (skalę) zjawisk określonego typu, np. liczbę popełnionych przestępstw, liczbę osób bezrobotnych (a nie tylko zarejestrowanych w urzędach pracy), liczbę osób ubogich, bezdomnych itd., wymagających świadczeń pomocy społecznej, liczbę osób cierpiących na określony rodzaj schorzenia. Dane urzędowe ukazują zwykle tylko częściowo skalę zjawiska, obejmują bowiem jedynie osoby „zarejestrowane”, a więc osoby, które miały kontakt z instytucjami zajmującymi się rozwiązywaniem danego problemu społecznego. Nikt nie posiada natomiast danych na temat liczby osób, które takiego kontaktu jeszcze nie miały. Wielkość „ciemnej liczby” próbuje się ustalać na podstawie badań reprezentacyjnych określonego typu zbiorowości; dotyczy to jednak zjawisk, które są na tyle powszechne, że możliwe jest stosowanie metod statystycznych.

Tmdności z ustaleniem „ciemnej liczby” ukazać można na przykładzie przestępczości. W oficjalnych statystykach podawana jest tylko liczba przestępstw wykiytych lub zgłoszonych. Publikowane dane opierają się zazwyczaj na materiałach gromadzonych przez policję. Wiadomo jednak, że tylko część zaistniałych przestępstw jest

zgłaszana organom ścigania. Z tego powodu rzeczywista liczba przestępstw jest w istocie nieznana. Możliwe jest tylko jej szacowanie. Według danych ONZ ocenia się, że liczba przestępstw zgłoszonych może stanowić nie więcej niż 10-15% całkowitej liczby przestępstw [Niektóre... 1977, s. 64]. Wielkość „ciemnej liczby” w przypadku poszczególnych typów przestępstw jest zróżnicowana. Proporcje między „ciemną liczbą” a liczbą przestępstw ujawnionych są najmniej korzystne w przypadku tzw. przestępstw bez ofiary (np. prostytucja, narkomania), albowiem w wypadkach takich popełnione przestępstwo nie jest zgłaszane.

Próby oszacowania wielkości „ciemnej liczby" dokonuje się na trzy sposoby: przez badania ankietowe przeprowadzone wśród potencjalnych sprawców, ofiar lub w sposób eksperymentalny (zob. [L. Tyszkiewicz 1983, s. 249]). Stwierdzono np., że w wypadku kradzieży na jedno przestępstwo zgłoszone przypada 3,6 przestępstw tego typu, o których nie zawiadamia się organów ścigania. Postawa taka wynika z niewiary w wykrycie sprawcy, z niskiej wartości