DSCN1768

osiągnięcia odpowiedniego poziomu w innych dziedzinach, i odwrotnie - rozwój jednych dziedzin pociąga za sobą rozwój innych.

Taki sposób myślenia utrzymuje się nadal w niektórych zmodyfikowanych wersjach neoewolucjonizmu. Wpływ na odrodzenie się ewolucyjnego sposobu myślenia w badaniu zmian społecznych miał artykuł Talcotta Parsonsa Evolutionary Universals in Society [1964]. Parsons wymienił tam dziesięć podstawowych zmiennych właściwości ludzkich systemów społecznych — nazwał je „powszechnikami ewolucyjnymi” lub „zmiennymi uniwersalnymi”. Dzięki przekształceniom powszechników (ich ciągłemu różnicowaniu, a także wytwarzaniu nowych mechanizmów integracji) zdolność adaptacyjna systemu ciągle wzrasta — bez ich rozwoju postęp jest zablokowany. Podstawowymi czterema powszechnikami charakteryzującymi wszystkie ludzkie systemy społeczne są: system komunikowania się. formy organizacji pokrewieństwa, określona religia i elementarna technika materialna. Następnie, jako symptomy rozwoju, pojawiają się: system uwarstwienia oraz jego kulturowe usankcjonowanie, a także organizacje biurokratyczne, system handlowy i pieniężny, normy o charakterze uniwersalnym i w końcu — stowarzyszenia demokratyczne. T. Parsons podjął następnie próbę naszkicowania wzoru ewolucji występującego w systemach historycznych, począwszy od stadium prymitywnego, poprzez stadium pośrednie, a skończywszy na stadium nowoczesnym. Poszukując współcześnie empirycznych potwierdzeń teorii Parsonsa, nadal zakłada się. Ze rozwój dziesięciu powszechników jest połączonym, ciągłym procesem. Należy więc oczekiwać, że zaistnienie i przekształcenie powszechnika 10 (stowarzyszenia demokratyczne) pociągnie za sobą zmianę powszechnika 1 (system komunikowania) i następnych, powodując stopniowe przejście całego systemu na wyższy poziom. Sekwencje zmian mogą powtarzać się na coraz wyższych poziomach.

Wydaje się jednak, że ten sposób », ślenia cechuje mechanicyzm - pozostał klasycznej teorii ewolucji, w myśl wszystkie społeczeństwa przechodzą pr^ te same etapy rozwoju według jednej (to (Sam Parsons nie opowiada się za foe*. nym wzorem ewolucji, akcentuje natonuu jej ciągłość). Obrazy zmian i ewolucji po. wstałe w efekcie takiego myślenia nie mon być niczym więcej jak tylko statycznymi opisami, bez pretensji wyjaśnienia przyczyn zmian i bez pretensji przewidywania dalszego rozwoju. (M.P.)

Zob. kultura, organicyzm, porządek spotem, rozwój społeczny.

Literatura:

Buck G.L., Jacobson A.L.. 1968, Social Emht tion and Structural - Funclional Analyns An Empirical Test, „American Sociotogical Review”, L 33. nr 3.

Parsons T., 1964. Eeolutionary Unntnds « Society, „America! Sociological Rew*', t 29, nr 3.

Parsons T., 1966. Societies: Evoiutionan ad Comparative Perspectiyes, Englewood ClifŁ Prcnticc-Hall, New Jersey.

Parsons T., 1971, The System of Modem Socte-ties, Englewood Cliffs, Prcmicc-Hall. No Jersey.

Szczepański J.. 1967. Nawrót teorii ewolucji.

„Łódzkie Studium Etnograficzne", t IX. Turner J.H., 1985. Struktura teorii socjologicznej, PWN, Warszawa.

Neo pozytyw izm, zob. operacjonaliza-cja, pozytywizm.

Nędza, zob. pauperyzacja.

Nicnegocjowalne tło. zob. iriterakcjo-nizm symboliczny.

Niepokoje społeczne, zob. klasy społeczne, ruchy społeczne.

Nierówności społeczne, zob. klasy społeczne, stratyfikacja.

Nomenklatura. 1. W systemie realnego socjalizmu: I) lista pozycji i stanowisk zarezerwowanych do obsadzenia wyłącznie prze/ członków rządzącej partii komunistycznej