DSCN1793

«j'bkic”' mechaniczne, w niektórych pro-jfsablł „definiowania sytuacji*’ przeważają procesy intelektualne, w innych silniej zaniżają się emocje.

Należy podkreślić, że wprawdzie w analizach F. Znanieckiego przebieg działania oddzielony jest od procesu definiowania sytuacji, to jednak sam autor stwierdza, iż gawiska postaw nie można badać w oderwaniu od obserwowania czynności.

Postawa jest tu ujmowana jako zjawisko psychokulturowe. W swym aspekcie kulturowym definicja sytuacji (postawa) obejmuje (akty wspólne doświadczeniu zbiorowemu; wybór, obserwacja i ocena tych faktów są kulturowo uwarunkowane. Z procesem definiowania sytuacji łączą się również procesy intelektualne, emocjonalne i wolicjo-natne.

Tak zarysowane, zgodnie z ujęciem F. Znanieckiego, pojęcie postawy można potraktować jako narzędzie heurystyczne do badań nad działaniami. Jeśli weźmiemy pod uwagę typologię działań takich autorów, jak Max Weber (wyodrębnił cztery typy działania; celowo-racjonalne, wartoś-l ciująco-racjonalne, emocjonalne, tradycjonalne) czy Howard Becker (wymienił działania, które cechują się: ekonomiczną racjo-nabtością - tzw. chłodna kalkulacja, racjonalnością ograniczoną sankcjami, nieracjonalnością wynikłą z tradycji i nieracjonalnością spowodowaną emocjami), to możemy stwierdzić, że w sformułowaniach F. Znanieckiego są zawarte wskazówki, których stosowanie w badaniach może doprowadzić do takich typologii działań, jak wyżej wymienione, lub jeszcze innych. (M.P.)

2ob. definicja sytuacji, ideologiczny model postawy.

Literatura:

Becker II., 1932. Systematic Soclotogy on the Boris of the Hezlehungs/ehre and Cobilde-lehre of Leopold von Wiese, New York.

Marudy M. 1976, Xem teoretyczny a sens empirycznypojada postawy, PWN. Warszawa.

Meta* RM. 1942, Soda/ ( 'ausation. Boston.

Postmodernizm 141

Mika S., 1981. Psychologia społeczna. PWN. Warszawa.

Weber M., 1947, The Theory of Soda! and Economic Organization, New York (transl. and cditcd by T. Parsons and A.M. Henderson).

Znaniecki F„ 1934, The Method of Sociology. New York.

Znaniecki F.. 1971, Nauki o kulturze, PWN. Warszawa.

Postawa konformizmu, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa solidarności, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa sprzeciwu, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa „uniku”, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawy prospołeczne, zob. altruizm.

Postawy życiowe, zob. wartość.

Postęp, zob. neoewolucjonizm. postmodernizm, rozwój społeczny.

Postmodernizm (ponowoczesnośćX kierunek w filozofii i naukach społecznych rozwijający się w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. Zapoczątkowany został pracami Jean-Franęois Lyotar-da, Jacąuesa Derridy, Michę la Foucaulta pod koniec lat siedemdziesiątych. Jego cechą charakterystyczną jest odrzucenie „modernizmu”, rozumianego tutaj jako zespół poglądów i przekonań na temat rzeczywistości, uznających jej poznawalność i zakładających występowanie w niej obiektywnego porządku. Zadaniem nauki - w ujęciu modernistycznym - było wykrycie praw występujących w obrębie badanej rzeczywistości. Na tej podstawie możliwa była celowa zmiana (modernizacja) tej rzeczywistości; tworzenie cywilizacji.

Należy zwrócić uwagę, że pojęcie modernizmu - w znaczeniu, jakie tu występuje - zostało skonstruowane później, gdy wypracowano już zasadnicze idee postmoder-