DSCN1820

łeczną rodziców. Ruchliwość wewnęr*, neracyjna (wewnątrzpokolenkwa) io nanie pozycji jednostki w różnych ny**, tach jej drogi życiowej (kariery wej). Badanie ruchliwości społecznej po^ la rozpoznawać zmiany zachodzące wolt*, bie struktury społecznej. Cechy sn*ą. społecznej — przykładowo jej sztywni bądź elastyczność — warunkują mokwofc zmiany zajmowanej pozycji, a zatem ą. chliwość społeczną Istotnym elema® wpływającym na przebieg drogi tycio*, w tym także na przebieg kariery zawodu* jednostki, są także czynniki osobowakt wc, zdolności, przygotowanie zawodu* warunki środowiskowe różnicujące jg nostki. Różne społeczeństwa stwarzać rcy odmienne możliwości i warunki zmian % zycji społecznej. W społeczeństwach 1.. stowych ruchliwość społeczna jest w ij£ szym stopniu ograniczona niż w ąxb czcństwach klasowych. W tych piawąd pozycja jednostki jest przypisana czona przez urodzenie) i generalnie w* puszcza się możliwości jej zmiany W -p:-łeczeństwach klasowych ogranicana t>. typu właściwie nie występują pozycje są » czej osiągane, często w wyniku iywahzani Klasyczne badania ruchliwości spoko-□ej przeprowadzili Seymour M. Ujk i Reinhard Bendix [1964]. Systemarrat badanie ruchliwości społecznej zapocą kowal jednak Pitirim A. Sorokin [IJT Pojęcie ruchliwości społecznej ujmował t nieco szerzej niż obecnie, odnoszący:® tylko do jednostek i grup, lecz nktt wartości i „wszystkiego, co może W*® rzone lub modyfikowane pracz ludzką» tywność” (zob. [P.A. Sorokin 1921, s.'^ 749J). Sorokin podkreślał, że „z «)}#^r okresów społecznej anarchii rodttiw® pionowa jednostek jest kontroiowanaft*¹ złożony mechanizm testowania, selekcji^; ł¹' strybucji jednostek w obrębie spokefft stwa”. Mechanizm ten tworzą rodaw-', ściół i szkoła, które wstępnie określaj! noś ci I cechy charakteru jednostek R*' go typu instytucje związane z selektu

168 Ruch naturalny ludności

j technologii, konflikty społeczne, idee, wartości (Max Weber); 4) teorie zmierzające do wykrycia praw warunkowych (typu: jeśli A, to B) - tutaj zazwyczaj mieszczą się teorie rozwoju ekonomicznego, a także np. tezy Alexisa de Tocqueville’a dotyczące warunków wybuchu rewolucji; 5) strukturalne teorie zmiany — ujęcia, w których nie izoluje się poszczególnych czynników, lecz próbuje uwzględniać ich wzajemne oddziaływania [R. Boudon I983J. (A.S.)

Zob. konflikt społeczny, kontrfaktyczność, neb-ewolucjonizm. transformacja, zasada ekonomii wysiłku, zmiana społeczna.

Literatura:

Boudon R., 1983, Individual Action and Social Change: A No-theory of Social Change, „The Brilish Journal of Sociology”, vol. 34, nr 1. Paluch AK., 1976. Konflikt, modernizacja i zmiana społeczna. Analiza i krytyka teorii funkcjonalnej, PWN, Warszawa.

Poppcr K.R.. 1984, Nędza historycyzmu, Wyd. Krąg, Warszawa.

Słaboń A., 1987, Pojęcie ,.rozwój społeczny":\ uwagi i wątpliwości. Zeszyty Naukowe, AE w Krakowie, Kraków, nr 244.

Szczepański M.S.. I989, Modernizacja — rozwój zależny — rozwój endogenny. Socjologiczne studium teorii rozwoju społecznego, UŚ, Katowice.

Ruch naturalny ludności, zob. ruchliwość społeczna.

Ruchliwość społeczna (mobilność społeczna), zmiana pozycji jednostki lub grupy w obrębie społeczeństwa zróżnicowanego strukturalnie. Wyróżnia się dwa typy ruchliwości społecznej — ruchliwość pionową (wertykalną) i poziomą (horyzontalną). Pierwszy typ — ruchliwość pionowa — to zmiana miejsca w systemie hierarchizacji społecznej. Może on przybierać formę awansu lub degradacji. Drugi typ — ruchliwość pozioma - to przejście podmiotu z jednej sfery działalności do innej, np. w wyniku zmiany zawodu.

Ruchliwość międzygencracyjna (międzypokoleniowa) to porównanie pozycji zajmowanej przez jednostkę z pozycją spo

dydatóv dają p'_; osiągnie a ponac jednoste nia dane s- 751 ]).j tucje op kacyjnyd cjc seiekj Ruch utożsami ani z rud ciem den ny liczby! kięjś pop

Zob. deki

przemoc

społeczna

Literatura: Chalasińsk robotna flach /■ Warsza Lipsct S.M leczna PWN. \fl Mach B.VV mowa PWN, Vfl Sorokin P.l New Ya Sorokin P.^ Theorit! London.

Ruchy zachowań prowadzeń Blumer [ i .żorgani: rowych. F< społeczne, zbiorowyd na giełdzie spontaniczi Tu także zr tłumu, mas; mimo że z