DSCN1930

160

wymowa rozłożona i nosówka przednia ę; tendencja do zwężenia    |p||

8) rozłożenie nosówki tylnej w wygłosie: wymowa idom drogom.

c)    zmiany spółgłoskowe nieliczne: 1) fonetyka międzywyrazowa udźwięcz-niająoa; 2) antycypacja miękkości spółgłosek palatalnyoh: w lejsie, kojnia, uprzejdzę; 3) wymowa: ojca, miejsce; 4) ogólna tendencja do uproszczeń grup spółgłoskowych, np. śuńaczę, dioanacie, szeó (sześć), roznieioać, rzebie, oca itp.;

d)    w zakresie morfologii: 1) widać skłonność do zachowania dawnych form cel. 1. mn. ludziem i końcówki miejsc. 1. ran. -ech; 2) próby wyrównania w kierunku form z końcówkami -am, -ach; w deklinacji rzeczowników zdarza się wyrównanie do form bez e ruchomego (-k, -c), np. podsędk, niebożc, Czestk; 4) zachowanie bez zmian form czasu przeszłego robiłem, robiliśmy; 4) wyrównanie do nich partykuł trybu przyp. -bym, -byśmy; 5) zróżnicowanie końcówek 1 os. H mn.: -m\\-my.

MAZOWSZE

Dzielnica posiadająca największą ilość zjawisk dialektycznych, różniących' ją od pozostałych obszarów oraz ustalonego w drugiej połowie XVI w. języka literackiego. Różnorodność tych zjawisk ma kilka źródeł:

a)    zachowanie takich cech archaicznych, jak 1) grupa -’ew-; 2) czasownikowe formy nieściągnięte stojać, bojać, się; umieje, rozumieje; 3) formy typu ludziem; 4) końcówka miejsc. 1. mn. -ech; 5) w zakresie samogłosek nosowych: zachowana na ogół wymowa wokaliczna i szeroka wymowa samogłoski przed-niej H 6) brak rozłożenia nosówki tylnej w wygłosie; 7) odrębności w rozwoju p piołny, toiołna; 8) zachowanie końcówek dualnych form czasownikowych;

b)    wolniejsze tempo w rozwoju niektórych zjawisk, np. 1) ir, yr; 2) il, yl; 3) grup spółgłoskowych, np. w formach ośca, mieśóce;

c)    innowacje w systemie samogłoskowym (przy czym większość z tych zjawisk ma charakter powszechny, a nie krótkotrwały i sporadyczny, jak np. w Wielkopolsce): 1) zmiana ra^re; 2) ja^je; 3) tart^tert; 4) przejście ’a^=’e; 5) wyrównanie w kierunku form z zerem dźwięku na miejscu mocnych jerów {-k, -c), np. Falk, gruszk, dziewk; 6) odstępstwa od przegłosu — wyrównanie w kierunku ’e — 'a;

d)    zmiany spółgłoskowe: 1) chw^chf^f (fałd); 2) sporadyczna zmiana -ch^-k; 3) mazurzenie — zastąpienie dziąsłowych spółgłosek szczelinowych i zwartoszczelinowych 6, i, c, Jf przez zębowe s, z, c, §■ 4) fonetyka nieudźwięcz-niająca; 5) wymowa asynchroniczna spółgłosek wargowych — zanik ich pala-talności; 6) mieszanie njm; 7) uproszczenia grup dl, dn, np. pole (podłe), jena (jedna); 8) dysymilacja grup spółgłoskowych: środa, mogliłwa; świaczszą; 9) metateza: szwytek; 10) miękkie A: ślachiałny;

e)    wyrównania analogiczne i innowacje w zakresie morfologii: 1) od końca XV w. zachowanie końcówki cel. 1. poj. — ’ewi przy zaniku -ew w innych