DSCN9421

sklepiona. Materiałem budulcowym była nijna

w stosunku do omówionych wyżej nowożytnych pieców garncarskich pic cc od wy_c w Warszawie cechuje analogiczny kształt. Podobnie jak piece moskiewskie >4 one również całkowicie zbudowane z cegły, widoczna jest natomiast różnica w zakresie konstrukcji rusztu, który w piecach.warszawskich nie jest niczym podparty i zbudowany na zasadzie lekko wypukłego sklepienia z pozostawionymi otworami dla przepływu gorącego powietrza.

Resumując uwagi odnośnie pieców dwukomorowych z pionowym ciągiem ognia stwierdzić wypada, że zarówno w Polsce, jak i w krajach .sąsiednich, znajdowały one zastosowanie od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych. Dokonywane zmiany dotyczyły wyłącznie konstrukcji rusztu, przejawiając się ponadto w zakresie kształtu oraz budulca. W stosunku do pieców odkrywanych w innych krajach piece znane z terenu Polski nic wykazują większych różnic. Fakt, że pojawiają się one u nas już w okresie wczesnego średniowiecza pozwala zakwestionować wypowiedź R. Rein-fussa, jakoby one „przyjęły się u nas zapewne w średniowieczu za pośrednictwem miejskiego garncarstwa cechowego⁴* *.

W ogólnych swoich założeniach konstrukcyjnych omawiane piece bardzo silnie nawiązują do pieców z pionowym ciągiem ognia stosowanych we współczesnym garncarstwie ludowym, do odmiany pieców dwukomorowych z komorą wypałową kopulasto sklepioną, zaopatrzoną w otwór do odprowadzania dymu i gazów. Nic stw ierdzono natomiast dotychczas ani na terenie Polski, ani w innych krajach, jcdnokomorowych pieców / ciągiem pionowym, górą otwarci^1, z naprzemianległe usytuowanymi paleniskami, która to odmiana jest współcześnie dość znacznie w Polsce rozpowszechniona ^r.

Na specjalne podkreślen.e zasługuje przy _lvm fa£ że dwukomorowe piece garncar-E _z pionowym ciągiem ognia zarówno w Polsce, jak i na innych terenach. znane _{w e}poce znacznie wyprzedzającej okres wczesnego średniowiecza. Najwcześniejsze znaleziska obiektów tego typu w Polsce pochodzą z okresu lateńskiego . dotyczą Enu Małopolski i Śląska. W ich liczbie wymienić można piece odkryte w Wyc.ążu i Podłężu. pow. Kraków oraz w Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce. Późniejsze odkrycia wiążą się dopiero z młodszym okresem rzymskim (III—V w.) — należą do nich piece ze Złotej, pow. Sandomierz, Igołomi, Zofipola i Tropiszowa, pow. Proszowice oraz Nowej Huty (Cło-Kościelniki i Pleszew)”. Były to piece wkopywane w ziemię. z poziomym, perforowanym rusztem wspartym na ściance poprzecznej, która komorę paleniskową dzieliła na dwie części. Materiałem budulcowym była glina. Omawiane piece wiązały się z wyspecjalizowanym rzemiosłem garncarskim posługującym się kołem garncarskim i produkującym na zbyt. Szczególnie bliskie powiązania mają z nimi omówione wyżej piece wczesnośredniowieczne. W dotychczasowym materiale archeologicznym brak jednak danych w odniesieniu do stosunków polskich, aby garncarze wczesnośredniowieczni byli bezpośrednimi kontynuatorami postępowych tendencji rzemiosła garncarskiego z okresu późno-rzymskiego.

3. Piece jednokomorowe z poziomym ciągiem ognia

Konstrukcja pieców' z poziomym ciągiem ognia polega na tym, że z jednej strony pieca znajduje się palenisko, w przeciwległej zaś otwór wentylacyjny będący równocześnie włazem. W tak zbudowanym piecu płomienie przechodząc od paleniska w kie-

N- Baran. Al. Andronic. Contributii arhec

^{i Cr} ‘l ^iiloricul 'omtstilor in rpoca feudala. Anal

^CCm<^{,C Un}'^VCrsila,ii "^Al J.Cu*r d,n łasi t. *. 145.

** ^R Rcinfun, o. c., s. 346.

⁷ Por. R. Rcinfuss, o. c._t %. 344.

Zob. L. Gajewski, o. c.. s. 114—115. Wzmiankę ° piecu z Plcszowa zamieszcza S. Buratyóski, Sprawozdanie z badań terenowych prowadzonych w Nowej

Hucie w /V65 r.. Materiały Archeologiczne VIII. 1967, s. 231.

są one datowane na XIV-XV w. lub do XV/XV| w.»

runku otworu wcntvi»w%« • poziomy ciąg. Piece tegeTŁ *^łChowują dotychczas z następujących    *

Igołomia, pow. Proszowice _n J!^J^^COWOici:

Myślenice. Opole. _mp. i S.JSfc T zimicrza Wielka ¹.    -    * pow. Ka-

Ryc. 7. Igołomia, pow. Proszowice. Pice (nr I) jedno-komorowy z poziomym ciągiem ognia (wg L. Gaje*-skiego). Legenda: I-humus. 2-less wypalony na czerwono, 3 — węgle drzewne.

I ig- 7. Igołomia, district dc Proszowice. Four (N I) •i chambrc uniquc cl aspiration dc fcu horizontalc (daprćs L. Gajewski). Legendę: I — humus, 2 —loess rougi a la combustion, 3—charbons dc bois.

iołomia, pow. Proszowice W tost _r ^ ^P,ccc oznaczone nrem I i |„ _Plcc°^dkr*° ^,u

^{hył W2dł}“* os. Północny wschód L-^ ^USy,uo^ⁿy Komora w_>pa|₀*_a    ™    ¹^^n,OW> ^hód.

ok. 80 cm i znajdowała mc    * °

zachodniej. j_CJ dno b>k> phi °1    ^poWni«⁰-

na czerwono less Na    *ⁿ je wypalony

* s,    —1

kości 40-50 cm W r,,..    *    ⁸^° ⁶⁰ 0111 1 Uert>-

kseuh    ^

JS/Sf- ^połudn,°*y „chód — północny

■•Co    rr^{lu,ahu ko}-

^d ^U»r^i0U^^h°^<lniCJ' ^W|°' ^^śV’m^uowany s rony Północno-wschodniej miał długoiC ok 70— W on , szcrolołć ok. «a» _(R>C. ₈₎. p‘_u,_Wi. ^

wsoatr^Ur' “^>Pal°^ny " ^C,Cn*^ono- Obok komory

ilołe i'^J • ^{1)10 Jim}* ^odpaJo"^;l awierajaca dużq

r ^ r    ^ŚC‘^{ln> komif} wypałowych

me „Chowały Według prrypuucrania L. Gajew-

‘kiego były one uformowane r gliny. podobnie jak

klep,en.C wlolów paleniskowych. Tenże aulor nic wpo-

miru o wla/ie „ładunkowym, klóry n,cw,ip|,w,e mu-

^{SU ,sln,cc Na} Podstawie ułamków ceramiki odkrytych

w niewielkiej ilości w wypełmsku obydwu pieców

a w dużej ilości w jamie odpadkowej obok pieca nr III,

Ryc. 8. Igołomia, pow. Proszowice. Piec (nr III) jedno-komorowy z poziomym ciągiem ognia (wg L. Gajewskiego). Legenda: I — humus, 2 —less wypalony na czerwono, 3 — węgle drzewne.

Fig. 8. Igołomia, district dc Proszowice. Four (N III) a chambrc tiniquc et aspiration dc feu horizontalc (daprćs L. Gajewski). Legendę: I — humus. 2 — loess rougi 4 la combustion. 3 — charbons dc bois.

Dobczyce, pow. Mysicmcc. V\ latacn 1963—1965 odkryto tu trzy piece usytuowane w obrębie murów Starego Miasta. Piec nr I miał w rzucie poziomym

pieców garncarskich z poziomym ciągiem ognia, w związku z czym nasuwają się wątpliwości, czy obiekty odkryte w Stradowic można uznać za piece garncarskie.

•• L. Gajewski, o. e., s. 343. 344.

215

1

Odkrycie 6 pieców w Stradow ic* pow. Kazimierza W., usytuowanych poza obrębem obwarowań grodowych, można na tym miejscu jedynie zasygnalizować, ponieważ funkcja tych obiektów mc jest jednoznacznie sprecyzowana. S. Nosek (Sprawozdanie -* badań wykopaliskowych przeprowadzonych » latach 1958—1062 u* St radonie, pow. Kazimierzu Wielka, Sprawozdania Archeologiczne t. XVI. 1964. s. 341) przypuszcza, że mogły to być piece piekarskie. Natomiast E. Dąbrowska (Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Ziemi Wiślickiej, Wrocław 1965) w jednym miejscu twierdzi (s. 41), w innym przypuszcza (s. 265). ze były to piece garncarskie. Z podanego opisu wynika, że były to obiekty jednokomorowe, z których część miała dna wyłożone kamieniami I fragmentami naczyń (typ starszy) a pozostałe były wykpione gliną i wypalone (typ młodszy). Na podstawie odkrytej ceramiki czas funkcjonowania powyższych pieców E. Dąbrowska ustala na przełom VIII i IX do poi. XIII w. Z rysunku zamieszczonego w wyżej wymienionej pracy <s. ryc. 56), który przedstawia plan i prohl pieca, wyni a. że dno komory piecowej znajdowali' się na ^n,2s2y™ poziomic mi prowadzący do mej pr/cdsione ^c' niezgodne z zasadą funkcjonowania jednokonnym, w