DSC936

'ir KZ' *5wv

_łnsj u nie wszystkie rel.g.e mus,, _ulcc && badaczy ^ _dla zinstytucjonalizowanych w,_er,_cń , £»-‘ _mimo.żP°^z,omi^_<: zmniejsza. Zgodme z tym tok,cm ^lyZ3Cj!' nvch niewatp¹'" ^c ' 1 _lać s* inspiracją . podstaw, mobi,- ^,a

*    "Ta Sal ** ^ publicznej. Dlatego ..zdepryw,^^ -K normatywnym « ^ _wyrazu religit. artykułowane prze, _gl(^

^ ,V tez -zastępcze ^fon71^ _ństwa obywatelskiego, mogą _w ^e rei'?^{13 czy}eijne w sferze sp°h« _|wa , kultury

«*2y ^wply'^{V na} r°⁷"⁰j częściowej sekularyzacji utrzymuj, _{z k}

*    t si ^{upadku rc,,gia w}r ^pozos,i

1 mimo dowodów 1"^“ ^J obecność w zyou codziennym ,_ub * * względu na ^sW0^_niania charakterystycznych dla _sieb,_e istotna zc *    ^ _rozprz^eSir/

-SrSucjacb ^sP^0,eCZSć tę rozmaitość poglądów, argumentu. ^wan    rzecz jasna. z>?^noro .    . _m» |_ub też wyrazem ideologii

- S.' i- *f.f” i romij.»6«i; j*=' ^{ze - S} _{d a} empiry^{czne badan}' _{ja z} zakresu nauk społecznych s, która poprz    _Po pierwsze. P°J    _{ia w} niekwestionowanych

^dW,£ 'I skusi ■ nie znajdź ⁿ^._{h znaC}zenie. a więc i o ,₀. ^mWSM '    . f_akiach. Istnieje ciągły P°    _nieus,_ann.e rozstrzygaj

¹ «*£££.—«-r?* Z-**. ~*

Oczywiście, intelektualna tnercj"pienie jest już tak jasne jak ktedys. ^0cz-^v    _się pojęć, których znaczeni    _    ,_{aka posIawa}

wego trzymania się pojs    Glasnera (lv/D

tw - IW ^S“^C“" 1£,„*6.. WM «*« modyfikowania

«j» równoznaczna a M«-V » caloSa « *”«" " ^lc'»^ch znaczenia jakiegoś    ^ZWyk*^’

dowodów lub nowego przekonują    ,_e gających się pojtf.

zejestonozakorzentone wpoc_m ntemozltwc Po

Częściowe korygowan.e P°J*^y*“\£_a .deolog.cznym mitem pod-drugie, ci. którzy uważają, ze *    *    _uczonych, zapominają c /«-

trzymywanymprzezantyre igy    ^ _świcllc faktycznej wartości ich

sto. że motywy badaczy są meistotn

twierdzeń fWailis i Bruce 1992).    bardzo rzadko przejaw ...,ą

Uczestnicy dyskusji na temat sekulary    _uwz£ledniun •

gotowość d- porzucenia sztywnych punktów wtdzen.a lub uwzglę

_an ,_ch argumentów. Zamiast tego w obliczu niekorzystnych ,*s*^{cchlł,C 7}kentów z reguły bronią własnych pojęć i interpretacji, do-% $\&'^c argU₍^l |_ko znaczenia terminów. W ten sposób odpierają lub lgno-uwagi. Trudno zatem przypuszczać, by jakiekolwiek nowe rtiia k^fy^iyC/nf_v przekonać przedstawicieli nauk społecznych do rezygnacji

../vlV mOgty ” ^d° ił sekularyzacji.

i P°^|CC _{nv| w} tym nic niezwykłego ani szokującego. Nie jest to także ^^,C vvłaści^wa wyłącznie socjologii religii. Podobne ..rozmowy głuchych" aberracja * _{dawna wo}kół takich pojęć, jak ..racjonalizacja", ..modemiza-^{OC?.^A walka klas", czy „prywatyzacja". Są to idee teoretyczne o tak wyso-^CJil stopniu abstrakcji, że przedstawiciele nauk społecznych, którzy budują ^k,fljch podstawie swój światopogląd, raczej nie dadzą się przekonać do ich ^rzucenia tylko dlatego, że wydają się one niezgodne z pewnymi „faktami” Morzonymi w ramach innych, konkurencyjnych światopoglądów. Wysoce bstrakcyjne idee są jak skondensowana narracja, którą można pisać i interpretować wciąż od nowa, przystosowując do niej fakty lub poglądy, które mogły wydawać się niewygodne. Nic oznacza to, że narracje te są całkowicie fikcyjne lub mityczne. Bazują one na faktach, które mają stanowić ich oparcie. Jednak związek pomiędzy wiernością narracji a otwartością na ..dowody*’ jest luźny i słaby, a przy tym niezmiernie elastyczny.

Czy oznacza to, że prowadzenie badań empirycznych w celu wyeliminowania różnic pomiędzy konkurencyjnymi narracjami jest bezowocne? Czy dodatkowe fakty nie mają znaczenia? Moja odpowiedź w tej kwestii jest dwuczłonowa. Z jednej strony, narracyjne pojęcia ogólne, odnoszące się do tego, co faktycznie dzieje się w społeczeństwie, pozostają zwykle odporne na dowody, które część krytyków uznaje za druzgocące. W tym sensie nawet największe wysiłki krytyków i przeciwników nie potrafią z reguły osłabić przywiązania do pojęć ogólnych, takich jak sekularyzacja. Z drugiej strony jednak wiele badań empirycznych, które mają podważyć uznanie dla kwestionowanych pojęć, odgrywa często pożyteczną rolę. objaśniając pojęcia, w których to uznanie jest zakorzenione. Badania empiryczne sprzyjają zatem precyzowaniu i podtrzymywaniu pojęciowej refleksji nad założeniami, na których bazują, co rzadko jednak prowadzi do radykalnego zakwestionowania owych załozen.