egzystencjalizm2

EGZYSTENCJALIZM

Istota i geneza egzystencjalizmu

Jeśli — jak tu założono — filozofia jest próbą zdania sobie sprawy z sytuacji człowieka w świecie, to filozofię egzystencjalistyczną określić można jako artykulację doświadczenia ludzkiej subiektywności, tzn. faktu, że człowiek nie jest bezpiecznie zakorzeniony w bycie, że między obiektywnością świata i subiektywnością ludzkiego ja istnieje rozziew niemożliwy do usunięcia, że więc dla podmiotu ostatecznym punktem odniesienia jest on sam, że—streszczając to wszystko i używając słowa, od którego cały kierunek wziął swą nazwę — człowiek jest egzystencją'.

Czy owo poczucie rozszczepienia, braku komunikacji z bytem, jest ponad historyczne (tyle, że w pewnych okresach jst trudniejsze do usunięcia i dlatego ujawnia się częściowo i wyraziściej), czy też jest reakcją poszczególnego ludzkiego istnienia na historyczne wydarzenia (najogólniej mówiąc próbą redukqi jednostek do funkcji wypełnianych w obrębie ogólnego organizmu społecznego)? Obie te możliwości są w literaturze przedmiotu analizowane. Zwolennicy pierwszej pokazują, że to, na czym zbudowana jest współczesna filozofia egzystencjalistycz-na, tzn. poczucie wykorzenienie, oddalenia od obiektywnego porządku świata, obserwować można również u wielu filozofów dawniej żyjących. Za drugą możliwością ma natomiast przemawiać fakt, że filozofowie egzystencjalistyczni we właściwym tego słowa znaczeniu pojawili się jednak w czasach współczesnych, kiedy to nasiliły się procesy deper-

¹ Por. etymologię słowa „egzystencja": iadńskie existere oznacza — oprócz „być"

—    także „nie stać w jednym miejscu'*, „wyrzucać się naprzód*', „nie być usadowionym”

—    a więc: nie mieć swojego miejsca w bycie.

67