Emblematy127

OBJAŚNIENIA

Dedykacja: w. 2 poczta: dar.

w. 13    zmyślne romany: powieści, romansy.    f

w. 14    tańce, padwany: gatunki pieśniowe popularnej liryki, padwany przejęttt

z liryki włoskiej.

w. 15    rozmyślanie: tak sam poeta określał swe emblematyczne subskrypcje jako

medytacje.    ^r->

w. 16    łaski uważanie: rozpamiętywanie łask Bożych okazanych ludziom,

w. 18    krwawego brodu: krwi Chrystusa wylanej podczas biczowania, drogi krzyżowej, ukrzyżowania.    |

w 31-33 Twój rodzony: brat adresatki, Jan III Sobieski wybrany królem 19 maja 1674, \ koronowany 2 lutego 1676.

w. 34    w Septentryjonie: na północy.    :§

w 37    siedmionogi Nil: chodzi o Egipt pod panowaniem Turcji.    |

w. 38    Ujście Dunaju i jego dolny, a nawet średni bieg to kraje pod panowaniem'

Turcji lub od niej uzależnione.    |

w. 39    wzgrożone: groźne.

w. 47    w... szarłacie: tu w purpurze monarszej.    f

w. 48    Na Konstantynów wielkich majestacie: na tronie dawnych cesarzy bizan- |

tyńskich, zwanych wschodnio-rzymskimi.    T

w. 53    Euksyn związany: Morze Czarne (lac. Pontus Euxinus - czyli morze go

ścinne) , opanowane przez Turków.

w. 57    chrześcijański lud: tu - ludy Europy podbite przez Turków,

w. 58    z twardego tarasu: z ciężkiej niewoli, więzienia,

w. 61    Wielki Dom: Radziwiłłowski.

w. 62    znowu: pierwszym mężem Katarzyny Sobieskiej był ks. Dominik Zasław-

ski, zm. 1656, w r. 1658 poślubiła Michała Kazimierza Radziwiłła, por. wstęp, w. 65-66 Spowinowacenie z Domem królewskim Radziwiłłowie osiągnęli przez ślub Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną. Radziwiłłowie mieli w herbie orla, a na jego piersi na tarczy trąby, w. 65-66 Orzeł patrzący w słońce był znanym symbolem emblematycznym. w. 70—72 Michał Kazimierz Radziwiłł był podkanclerzym litewskim i jako hetman polny litewski wsławił się w walkach z Turkami, m.in. w r. 1573 pod Chocimiem i także później.

w. 76 z pracą swą nie prezentuje; może: nie narzuca się, może: nie wręcza osobiście, lecz tylko przesyła adresatce.

Nota poprzedzająca Emblemata

Te Emblemmata: tu odnosi się to do rycin, napisy krótkie: tak określono inskrypcje Ojca Kapucyna Polskie wiersze na nie: Morsztynowe wierszowane subskrypcje do rycin oraz inskrypcji przejętych z LesEmblemes... Ojca Kapucyna, por. wstęp

Embl. 1, w. 10 - tarasy - tu: wały, mury więzienne, por. też w. 58 dedykacji.

Embl. 2, w. 16 — symfonały: symfonie, pienia anielskie.

Embl. 3, Napis — Embl. 4, Napis -

Embl. 6, w. 5

w. 12 — w. 13 —

Embl. 7,

w. 11-13 -

Embl. 10, w. 13 -Embl. 11, w. 10 -Embl. 13, w. 9    —

Embl. 16, w. -Embl. 19, w. 4    -

Embl. 20, w. 5    -

w. 8    —

Embl. 23, w. 14 — Embl. 24, w. 16 -w. 14 -

Embl. 25, w. 4    -

Embl. 26, s. 15 -Embl. 28, w. 5    -

w. 6    -

w. 8    —

w. 13 —

Embl. 31, w. 11 -Embl. 33, w. 11 -

Embl. 34, w. 16 -Embl. 35, w. 13 -Embl. 37, w. 8    -

w. 11 -w. 12 — Embl. 38, w. -w. 11 -

Embl. 41, w. 8    -

Cedar: kraina w Arabii, mieszkańcy jej odznaczali się dzikolicbj, córki Syjońskie: mieszkanki Jerozolimy, od świątyni nu gór/a* Syjon.

przysada: domieszka.

nie pożyją go: nie pokonają jego, nie zwyciężą, stwierdź mię: umocnij mnie,

ukąszeni przez jadowite węże odzyskiwali zdrowie, gdy spoglądali na węża miedzianego (którego polecił Mojżeszowi wystawić Bóg), potem uznano go za prefigurację Chrzystusa (por. Księgę Liczb 21,6-9). szarłat: szkarłat, purpura, spławiony: roztopiony.

bram empirejskich: bram do królestwa niebieskiego, liszki: lisice.

wyprawną: wprawną, biegłą, zręczną, karby: kij z nacięciami jako rachunek.

talentów: jednostek monetarnych i wagowych w starożytnej Grecji, tu: pieniędzy.

kurzcie — to jest dymcie, okadzajcie, tąży: tęskni, wzdycha.

cynozury: obecnie Gwiazda Polarna, u Greków gwiazdozbiór Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy, przenośnie: wkazówka. strwoganym: strwożonym, zdrzędy: zrzędy. ¹

hyblejskiej krainie: ziemi przy sycylijskiej górze Hybla, słynącej z dostaw miodu, z tymu: tymianku (łac. thymus).

kanary: wyborny cukier z wysp kanaryjskich, tu: cukier doskonały, wyborny.

obroku: wyżywienia, wiktu dziennego lub rocznego, pieniędzy

na wyżywienie.

przecz: czemu, dlaczego.

bycy bazańscy: dryblasy, z Bassanii w Ilirii, często służący w legionach rzymskich, tu aluzja do żołnierzy którzy brali udział w ukrzyżowaniu Chrystusa, języka: tu — wiadomości, w Hekli: w wulkanie islandzkim, konterfetować: portretować, kandory: biel, oznaka niewinności, czystości szarłat: szkarłat, purpura.

konterfetem: konterfektem, wizerunkiem, portretem, sadzi się: pyszni się.

łasztem: jednostką miary (stosowaną zwykle przy mierzeniu zboża, tu - złota).

karbunkuł: kamień szlachetny.

235