filozofia

KWESTIA 2

Artykuł 2

Czy można dowieść istnienia Boga

Wydaje się, że nie można dowieść istnienia Boga.

1.    Istnienie Boga jest prawdą wiary, a tego, co należy do wiary, nie dowodzi się, ponieważ przez dowód dochodzi się do wiedzy, a wiara jest „o rzeczach niewidzialnych", jak czytamy u Apostoła w Liście do Żydów (11, 1). Nie można zatem dowieść istnienia Boga.

2.    Środkową przesłanką dowodu jest to, czym coś jest, a o Bogu nie możemy wiedzieć, czym jest, lecz tylko, czym nie jest, jak powiada Jan z Damaszku¹. Nie możemy więc dowieść istnienia Boga.

3.    Gdyby dowodziło się istnienia Boga, to nie inaczej jak z Jego dzieł, ale Jego dzieła nie są Mu współmierne, ponieważ On sam jest nieskończony, a dzieła skończone. To, co skończone, nie pozostaje w proporcji do nieskończonego. Skoro więc przyczyna nie może być dowiedziona przez skutek, który jest jej niewspółmierny, wydaje się, że istnienia Boga nie można dowieść.

Do przeciwnego jednak wniosku prowadzi nas to, co czytamy u Apostoła Pawła w Liście do Rzymian (1,20): „niewidzialne Jego przymioty przez zrozumienie tych rzeczy, które są uczynione, bywają poznane". Istnienia Boga nie można dowieść inaczej jak tylko przez Jego dzieła, bo pierwszym, co należy o czymś poznać, jest to, czy istnieje.

Odpowiadam, że istnieją dwa rodzaje dowodów. Jeden - przez przyczynę, nazywany 'dlaczego'² - polega na dowodzeniu za pomocą tego, co jest zasadniczo pierwsze. Drugi zaś - przez skutek, nazywany dowodem 'ponieważ'³ - polega na dowodzeniu za pomocą tego, co pierwsze dla nas. Jeśli bowiem jakiś skutek jest dla nas bardziej oczywisty niż jego przyczyna, to przez skutek dochodzimy do poznania przyczyny. Z dowolnego zaś skutku można dowieść istnienia jego właściwej przyczyny tylko wtedy, gdy jej skutki są nam lepiej znane, ponieważ gdy skutek zależy od przyczyny, to, skoro zaszedł skutek, konieczne jest, by wcześniej była przyczyna. Zatem istnienia Boga stosownie do tego, że nie jest oczywiste dla nas, można dowieść przez znane nam skutki.

Na pierwsze odpowiadam, że istnienie Boga i inne prawdy tego rodzaju, które można poznać o Bogu rozumem przyrodzonym, jak powiada się w Liście do Rzymian (1,19), nie są prawdami wiary, lecz przedsionkami prawd wiary. Wiara zakłada bowiem poznanie naturalne tak jak łaska naturę, a doskonałość - to, co jest zdolne do doskonalenia się. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by to, co można dowieść i poznać samo w sobie, zostało przyjęte jako przedmiot wiary przez kogoś, kto nie rozumie dowodzenia.

Na drugie odpowiadam, że gdy dowodzi się przyczyny przez skutek, to, by dowieść istnienia przyczyny, należy koniecznie posłużyć się skutkiem w miejsce definicji przyczyny. W największym stopniu dotyczy to Boga. Ponieważ, by dowieść, że coś istnieje, należy koniecznie przyjąć za średnią przesłankę to, co oznacza nazwa, a nie to, czym coś jest, gdyż pytanie 'czym jest' następuje dopiero po pytaniu 'czy jest'. Imiona Boga zaś nadaje się od dzieł, jak później zostanie wykazane (13, 1). Dowodząc zatem istnienia Boga z Jego dzieł możemy przyjąć za środkową przesłankę to, co oznacza nazwa 'Bóg'.

Na trzecie odpowiadam, że nie jest możliwe doskonałe poznanie przyczyny ze skutków niewspółmiernych przyczynie. Jednakże z dowolnego skutku można dowieść w sposób dla nas oczywisty istnienia przyczyny, jak zostało powiedziane (w korp.). Toteż z dzieł Bożych można dowieść istnienia Boga, chociaż nie możemy przez nie poznać Go w sposób doskonały w Jego istocie.

Artykuł 3 .Czy Bóg jest

Wydaje się, że Boga nie ma.

1. Gdyby jedno z przeciwieństw było nieskończone, to drugie uległoby całkowitemu zniszczeniu, a w nazwie 'Bóg' poznaje się, że jest On pewnym nieskończonym dobrem. Gdyby więc Bóg

39

1

   O wierze prawdziwej, I, 4.

2

   Rozumowanie propter quid.

3

   Rozumowanie quid.