Foto2450

18 I Pbdslawyiarajdzania kryzysowego

Do tego potrzebno jest widzenie podstawowych struktur sytuacji, które określają działalność podmiotów sytuacji oraz tworzą warunki, w których określone typy zdarzeń mogą zaistnieć. Uznać też należy, że wszystkie sytuacjo rozgrywające się w środowiskach życia I pracy ludzi, a także związano z funkcjonowaniem organizacji, są w jakiś sposób uslrukturo-wane, a struktury to wpływają na subiektywnie tworzone obrazy naturalnego, społecznego czy technicznego życia, na wartościowanie najrozmaitszych relacji, procesów i zdarzeń.

Stąd ważno jest wskazanie sposobów diagnostycznego strukturowa-nia zagrażających sytuacji w wymiarach:

•    genetycznym - pokazującym ulokowanie źródeł zagrożeń: rzeczowe uderzające w Istnienie człowieka (naturalne, społeczno, techniczny ekologiczne, religijno, polityczne, militarne) i istotę człowieka (podmiotowość 1 wolność) oraz ideowe;

•    rodzajowym - określającym wiclkość/rozległość zagrożenia, traktowane jako zdarzonia (minimalne), awarie (mało), katastrofy (średnie), klęski (dużo), kataklizmy (wielkie);

•    czasowym - ujmującym zjawiska w pewien proces mający swój początek i koniec oraz czasową rozciągłość określaną jako: krótkoterminowe, średniookresowe, długookresowe 1 bezterminowej sd

•    przestrzennym - mającym zasięg lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, globalny i odzwierciedlający bezpośredni, zmysłowo dany obraz sytuacji oruz uwzględniający jej koloryt i dynamikę,

•    intensywności - określanej jako dcstrukcyjność oddziaływania, postrzegana jako: minimalna-straty małe, średnia - straty znaczące^wysoka - struty wielkie i totalna - ogromne straty;

•    delcrmlnlzmu przyczyn, widziany jako: losowy, celowy, naturalny, mieszany;

•    pojęciowym, definiującym sytuacyjne aspekty.

Powyższo rozważania stanowić mogą podstawę sformułowania metodyki postępowania, pomocnej w poznawaniu sytuacji zagrożeń oraz metod ich rozwiązywaniu i zapobiegania.

1.1.1. Pojęcie bezpieczeństwa

Szerokie, leksykalne sformułowania traktują bezpieczeństwo jako: „stan niezagrożenia, spokoju, pewności”³, czy toż interpretują je jako „stan psy-* Słownik języka polskiego, t, J, red. M. Szymczak, Warszawa 1993, s. 147.

chiczny lub prawny, w którym jednostka ma poczucie pewności, oparcie w drugiej osobie lub sprawnie działającym systemie prawnym”^{1 2}.

W myśl tych sformułowań bezpiecznymi są: jednostka, grupa społeczna, naród, instytucja, państwo, kiedy nic odczuwają zagrożenia dla swojej Istoty i swojego istnienia, są spokojni i pewni swoich interesów, nie potrzebują, aby ktoś nad nimi sprawował pieczę czy się o nich troszczył.

R. Zięba nadaje bezpieczeństwu szeroki zakres znaczeniowy, pisząc, że obejmuje ono „zaspokojenie potrzeb: istnienia, przetrwania, pewności, stabilności, całości, tożsamości (identyczności), niezależności, ochrony poziomu i jakości tycia”^{3 4}.

Podkreśla równocześnie, że „będąc naczelną potrzebą człowieka 1 grup społecznych, jest zarazem podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych; jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia"⁸.

Ton brak precyzji w definiowaniu bezpieczeństwa wiązany jest z faktem złożoności zjawiska, jego wieloaspektowym, zróżnicowanym strukturalnie i funkcjonalnie charakterze, trudnościami w ujęciu w zwartą formułę definicyjną. Z kolei, bezpieczeństwo w wąskim ujęciu traktowano może być, na przykład, w kategoriach społeczno-kulturowych, określających kontekst, w którym się ono formułuje, rozwija, przekształca.

Bezpieczeństwo ujęte od strony formalnej ma charakter wąski, jednostkowy (osobowy), jak i szerszy, środowiskowy, społeczny (zob. rysunek 2).

Z perspektywy jednostki wpływ na budowanie poczucia własnego bezpieczeństwa mają przede wszystkim procesy poznawcze, emocjonalne i dążenlowe, które uświadamiają człowiekowi jego uwikłania w sytuacje i czynności, wskazują na jego powinności związane z bezpieczeństwem, kształtują nastawienia, potrzeby i motywy oraz wpływają na jego zachowania.

Bezpieczeństwo z szerszej perspektywy - środowiskowej czy społecz-nej/narodowej/globalnej - to w coraz większym stopniu działania gromadzące wiedzę o bezpieczeństwie w środowisku lokalnym/narodowym/ ponadnarodowym, wypracowujące metody i wzory pożądanych typów zachowań chroniących i ratujących ludzi, substancję materialną i środowisko, a także kodyfikujące te wzory i zobowiązujące do ich przestrzegania.

1

⁴ Słownik współczesnego języka polskiego, wyd. Iteador’6 DIgest, Warszawa 1998,8.50.

2

R. Ziębo, Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku. Warsza

3

wa 1997, s. 68.

4

• Ibidem.