HP0001

12 Kategorie komparatystyki

Niektóre rozdziały niniejszej książki były publikowane w różnego typu pracach zbiorowych lub czasopismach, znakomita większość z nich została zaktualizowana lub gruntownie przepracowana, niektóre zachowały tylko luźny, symboliczny związek z prototypami, niektóre pojawiają się w druku po raz pierwszy. Cała ta praca miała na względzie - na tyle, na ile cel taki jest osiągalny - wyłożenie wiodącej idei komparatystycznej. Całość nie pokrywa się więc z częściami, przemawia własnym głosem, jest tekstem nowym. Mimo że w książce występują tu i ówdzie gramatyczne formy czasu przeszłego, autor zabiegał o to, aby tekst autorski był wewnętrznie mówiony w czasie teraźniejszym.

t r

ZASADY KOMPARATYSTYKI

1. Przestrzeń porównania

Komparatystyka jest nauką stosunkowo młodą, która w nauczaniu uniwersyteckim pojawiła się na początku XIX w.¹ Jej przednaukowe przesłanki występowały, rzecz jasna, tak dawno, jak dawna jest świadomość oraz towarzysząca jej zdolność porównywania siebie z innymi oraz własnych opinii, zachowań, urządzeń, stosunków i dzieł z cudzymi; jak dawne jest konstatowanie podobieństw, cech wspólnych i różnic. Współcześnie jej rozwój nabrał nieoczekiwanego impetu w związku z toczącymi

¹ Wykłady komparatystyczne poświęcone literaturze i sztuce (Vorlesungen uber schóne Literatur und Kunst) prowadził w Berlinie w latach 1801-1804 August Wiihelm Schlegel, który następnie kontynuował działalność wykładową w Wiedniu w okresie 180^-1811 (Vor-lesungen ubcr dramatische Kunst und Literatur). Pierwsza katedra literatury porównawczej powstała na Uniwersytecie Warszawskim w 1818 roku, a kierował nią do czasu powstania listopadowego Ludwik Osiński. We Francji Abel Franęois Yillemain prowadził w 1828 roku na paryskiej Sorbonie wykład Examen de Vinfluence exercee par les ecrivains franęais du XVIIIe siecle sur les litteratures etrangeres et Fcsprit europeen. W szkicu Exquisite Cada-vers Stitched from Fresh Nightmares: Of Memes, Hives, and Selfish Genes Haun Saussy zauważa, że literatura porównawcza jako taka jest wprawdzie „produktem XIX wieku”, ale «logika literatury porównawczej jest tak stara jak sama literatura», w: H. Saussy (ed.), Comparative Literaturę in an Age of Globalization, Baltimore 2006, s. 5-6.