Image 152

tucji. Wzrost płacy i dochodów skłania pracownika do zwiększania czasu wolnego i ograniczania czasu pracy, czyli oferty pracy. Przy wysokich poziomach płac i dochodów krzywa podaży pracy posiada nachylenie negatywne.

Dominacja efektu substytucji nad efektem dochodowym występująca przy niskich płacach i dochodach pracowników oraz dominacja efektu dochodowego nad efektem substytucji występująca przy wysokich dochodach pracowników tłumaczą charakterystyczny kształt krzywej podaży pracy.

Konstrukcja indywidualnej krzywej podaży pracy opiera się na założeniu, że w ramach danego zasobu czasu pracownik może decydować o jego podziale na czas wolny i czas pracy. W rzeczywistości swoboda decyzji pracownika jest ograniczona, m.in. przez regulacje prawne dotyczące długości dnia pracy.

RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY

Rynkowa podaż pracy jest sumą krzywych podaży pracy każdego pracownika, przy czym indywidualne krzywe podaży są niezależne w stosunku do siebie. Sumowanie krzywych podaży pracy odbywa się na tych samych zasadach, jak dodawanie krzywych popytu konsumentów w celu wyznaczenia krzywej popytu rynkowego.

Krzywa podaży pracy pracownika charakteryzuje się tym, że początkowo jej nachylenie jest dodatnie, później natomiast nachylenie krzywej jest ujemne. W rezultacie krzywa rynkowej podaży pracy posiada nachylenie dodatnie dla niskich poziomów płac oraz nachylenie ujemne dla płac wysokich.

Krótkookresowa równowaga na doskonale konkurencyjnym rynku pracy powstaje w punkcie przecięcia się krzywej podaży rynkowej z krzywą popytu rynkowego. Popyt rynkowy na pracę jest sumą krzywych popytu na pracę poszczególnych przedsiębiorstw. Nachylenie krzywej popytu rynkowego na pracę jest ujemne.

Wykres 141.

Równowaga rynku pracy w krótkim okresie czasu

Z racji charakterystycznego kształtu krzywej podaży równowaga rynku pracy w krótkim okresie czasu nie musi być jedyna i stabilna. Na wykresie 141 krzywa

podaży i popytu przecinają się w dwóch punktach równowagi, E i E’. Różnica między nimi polega na tym, że równowaga w punkcie E jest stabilna, natomiast równowaga w punkcie E’ jest niestabilna.

W punkcie E’ cena (płaca) równowagi ustala się na poziomie w’. Poziom płacy w’ jest na tyle wysoki, że pracownicy zaspokajają swoje potrzeby konsumpcyjne przeznaczając na pracę stosunkowo niewielką liczbę godzin dziennie, pracownicy i przedsiębiorstwa znajdują się w stanie równowagi i nie są zainteresowani w zmianie osiągniętej pozycji rynkowej. Jeżeli jednak pojawi się jakiś czynnik zewnętrzny, w wyniku którego płaca wzrośnie powyżej w’, wtedy na rynku powstaje nadwyżka popytu (popyt na pracę przewyższa podaż pracy). Zlikwidowanie nadwyżki wymaga podniesienia płacy przez przedsiębiorstwa. Wzrost płacy skłania pracowników do zwiększenia czasu wolnego i ograniczenia czasu pracy. W rezultacie podaż pracy kurczy się jeszcze bardziej powiększając nadwyżkę popytu. Wymaga to ponownego zwiększenia płacy przez przedsiębiorstwa, itd. Reakcje dostosowawcze pracowników i przedsiębiorstw zwiększają nieustannie nadwyżkę popytu. W tym wypadku nie istnieje automatyczny mechanizm rynkowy likwidujący nadwyżkę popytu i sprowadzający płacę do poziomu równowagi w’. W tym znaczeniu równowaga rynkowa w punkcie E’ jest niestabilna.

Punkt E jest punktem równowagi stabilnej. Dla każdej płacy większej od w_e, lecz mniejszej od w’, podaż pracy przewyższa popyt na pracę. W rezultacie płaca zmniejsza się w kierunku w_e. Dla każdej płacy poniżej w_e popyt na pracę przewyższa podaż. Ponieważ płace są w tym wypadku stosunkowo niskie zwiększenie płac przez przedsiębiorstwa w celu ograniczenia nadwyżki popytu skłania pracowników do oferowania większych ilości czasu pracy. Płaca rynkowa wzrasta w kierunku płacy równowagi w_e. Mechanizm rynkowy doprowadza do zlikwidowania nadwyżek rynkowych w punkcie E. Zaznaczone na wykresie strzałki wskazują kierunek zmian płacy zgodnie z zasadą: wzrost płacy w wypadku istnienia nadwyżki popytu i spadek płacy w sytuacji nadwyżki podaży.

Równowaga na rynku pracy w długim okresie czasu kształtuje się inaczej, aniżeli w krótkim okresie czasu. Analizując rynek pracy w długim okresie czasu wykorzystamy spiżowe prawo płacy, rozwinięte przez klasyka ekonomii -T. R. Malthusa (1766-1834).

Kluczową kategorią analizy jest płaca minimalna, zapewniająca w danych warunkach prostą reprodukcję siły roboczej. Płaca minimalna gwarantuje podstawową konsumpcję pracownika i jego rodziny, umożliwiając w ten sposób prostą reprodukcję ilości członków rodziny. Jeżeli płace pracowników są wyższe od płacy minimalnej, wówczas liczba ludności wzrasta. W rezultacie podaż pracy wzrasta, pociągając za sobą spadek płacy. Spadek płac poniżej minimalnej prowadzi do zmniejszenia liczby ludności. Podaż pracy zmniejsza się wywołując, przy danym popycie na pracę, wzrost płac, itd.

W długim okresie czasu płace zbliżają się do poziomu płacy minimalnej. Pracownicy otrzymują płacę, pozwalającą im na proste odtwarzanie siły roboczej. Krzywa podaży pracy w długim okresie czasu jest doskonale elastyczna w stosunku do ceny pracy (płacy). Podobnie jest w odniesieniu do innych, odtwarzalnych zasobów produkcji.

305