Image 24

danej ceny rynkowej sprzedaży produktu) i producenci ograniczają ilość oferę. wanych produktów. W drugim wypadku produkcja jest bardziej zyskowna _Cę skłania producentów do zwiększania oferty swoich produktów na rynek.

TECHNOLOGIA

W ujęciu statycznym (czyli analizując zjawiska gospodarcze w dany^ momencie czasu) można przyjąć, że technologia produkcji jest dana. W ujęcjn dynamicznym, kiedy do rozważań wprowadzamy czynnik czasu, należy uw*. ględnić postęp techniczny polegający na stosowaniu do produkcji nowych, bar. dziej efektywnych technologii. Technologia produkcji jest bardziej efektywna wtedy, kiedy umożliwia wytwarzanie produktu przy użyciu mniejszych nakładów czynników produkcji. Producent racjonalny, dążący do osiągnięcia maksymal-nych korzyści z prowadzonej działalności, będzie wprowadzał jedynie technologie bardziej efektywne.

Nowa technologia obniża koszty wytwarzania jednostki produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowność produkcji (różnica między ceną produktu i jego kosztem). Krzywa podaży przesuwa się w dół, co oznacza większe ilości oferowanych produktów przy jakiejkolwiek danej cenie rynkowej.

PODATKI I SUBSYDIA

Niektóre podatki jak np. podatek od wartości sprzedaży są traktowane przez producenta jako dodatkowy „koszt” wytworzenia produktu. Tego rodzaju podatki wpływają niekorzystnie na krzywą podaży przesuwając ją w górę. W podobny sposób, aczkolwiek w przeciwnym kierunku, oddziaływują na podaż subsydia. Subsydia (dopłaty) traktowane są jako element zmniejszający koszty w rezultacie czego krzywa podaży przesuwa się w dół.

Warto zauważyć, że inne rodzaje podatków nie wpływają na przesuwanie się krzywej podaży. Podatkiem takim jest np. podatek od zysków, który nie jest wiązany w danym momencie z kosztami produkcji.

PRZEWIDYWANIE CEN

Przewidywane ceny relatywne produktu mogą wpływać na obecne decyzje producentów o ilościach oferowanych przez nich produktów. Rolnicy przewidując, że ceny na zboże będą w przyszłości wyższe magazynują je i nie dostarczają na rynek w takich ilościach w jakich dostarczaliby je, gdyby nie oczekiwano wzrostu cen. W wyniku tego aktualnie dostarczane na rynek ilości zboża będą, dla jakiejkolwiek ceny bieżącej, mniejsze. Krzywa podaży zboża przesuwa się w górę-Przypomnijmy, że antycypowanie wzrostu cen wywołuje po stronie popytu reakcję odwrotną - krzywa popytu przesuwa się w górę, co oznacza wzrost popytu dla

nei ceny rynkowej. Przesuwanie się krzywej podaży i popytu w przeciwnych kierunkach wywołuje powstawanie nierównowagi rynkowej.

ILOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW W GAŁĘZI

yyzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilości oferowanych produktów - krzywa podaży rynkowej przesuwa się w dół. W wypadku zmniejszania się liczby przedsiębiorstw w gałęzi krzywa podaży przesuwa się w górę.

POPYT, PODAŻ. CENA RÓWNOWAGI

Ilości nabywanych i sprzedawanych produktów i usług zmieniają się w odwrotnych kierunkach w reakcji na zmiany cen: wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny produktu popyt na produkt zmniejsza się (rośnie) natomiast podaż zwiększa się (spada). W rezultacie krzywa popytu ma nachylenie negatywne a krzywa podaży ma nachylenie pozytywne. Krzywe te muszą więc spotkać się (przeciąć) w pewnym miejscu - przy pewnej cenie rynkowej.

Zależność między ceną produktu, popytem i podażą zilustrujemy wykorzystując poprzednie przykłady liczbowe.

Tabela 5. Cena jabłek, popyt i podaż

Cena 1 kg jabłek w zł	Podaż jabłek w tys. ton rocznie	Popyt na jabłka w tys. ton rocznie	Różnica	Nadwyżka
2,10	20	100	- 80	Nadwyżka popytu
2,20	40	80	-40	Nadwyżka popytu
2,30	60	60	0	Cena równowagi
2,40	80	40	+ 40	Nadwyżka podaży
2,50	100	20	+ 80	Nadwyżka podaży

Sytuacje na rynku jabłek są zróżnicowane. W przypadku kiedy cena 1 kg jabłek wynosi 2,10 zł popyt na jabłka jest większy aniżeli podaż jabłek. Na rynku powstaje nadwyżka popytu równa 80 tys. ton jabłek w ciągu roku. Dla ceny 2,20 zł za kilogram jabłek popyt nadal przewyższa podaż chociaż nadwyżka popytu jest mniejsza (40 tys. ton).

Jeśli cena rynkowa i kg jabłek równa jest 2,50 zł powstaje sytuacja odwrotna ~ podaż jest większa od popytu i na rynku pojawia się nadwyżka podaży wynosząca 80 tys. ton w ciągu roku. Dla ceny 2,40 zł/kg nadwyżka podaży nad popytem jest mniejsza - 40 tys. ton jabłek w skali roku.

Sytuacją szczególną na rynku jabłek jest kształtowanie się popytu i podaży wówczas, kiedy cena za 1 kg jabłek wynosi 2,30 zł. Tylko przy tej cenie producenci oferują tyle samo jabłek, ile chcą kupić konsumenci (60 tys. ton). Nie

49