Image 25

występuje tutaj ani nadwyżka popytu, ani też nadwyżka podaży. Cena 2,30 zł/i^ jest ceną równowagi na rynku jabłek.

'

Cena, przy której rozmiary podaży (ilości oferowane produktu) zrównają się z rozmiarami popytu (ilości produktu, które konsumenci chcą kupić)

w

nosi nazwę ceny równowagi rynkowej. Cena równowagi „oczyszcza” ry. nek z jakiejkolwiek nadwyżki popytu bądź podaży - dlatego nosi ona również nazwę ceny czyszczącej rynek (market clearing price).

Cenę równowagi możemy przedstawić w formie wykresu wykorzystując do tego celu dane zawarte w tabeli 5.

Cena 1 kg

jabłek 2,50 w zł

Wykres 12. Cena równowagi

rynkowej

Nadwyżka podaży przy cenie 4500 zł/kg

2,40 \

2,30

2,20 ł

2,10 +

Nadwyżka popytu przy cenie

4100 zł/kg    ’ ^N

20

40

60

80

100 Popyt i podaż w tys. ton rocznie

Przecięcie się krzywych popytu i podaży znajduje się w punkcie E, któremu odpowiada cena 2,30 zł/kg. Jest to jedyny punkt gdzie nie występuje ani nadwyżka popytu ani też nadwyżka podaży. Przy cenie 2,10 zł/kg oferowanych jest 20 tys. ton jabłek rocznie, a popyt wynosi aż 100 tys. ton - powstaje nadwyżka popytu. Przy cenie 2,50 zł/kg popyt wynosi jedynie 20 tys. ton natomiast podaż aż 100 tys. ton - występuje nadwyżka podaży.

Na rynku działa mechanizm doprowadzający sytuację rynkową do punktu E (Equilibrium), zwanego punktem równowagi rynkowej. Jeśli dana cena rynkowa różni się od ceny równowagi, wtedy producenci oraz konsumenci (sprzedający i kupujący) są zainteresowani aby zmienić poziom swojej działalności: producenci (sprzedający) zwiększają lub zmniejszają ilości produktu oferowane na rynek, konsumenci (kupujący) zwiększają lub zmniejszają ilości produktu, które chcą kupić.

Dlaczego tylko w punkcie równowagi rynkowej zarówno producenci jak i kon-_cj nie są skłonni do zmieniania rozmiarów swoich działań?

^SUndDowiedź na to pytanie odnajdziemy analizując wzajemne relacje między popytem i podażą przedstawione na wykresie 13.

Wykres 13. Punkt równowagi

rynkowej

Cena

(P)

W punkcie równowagi cena wynosi P_e natomiast ilości oferowane i kupowane produktu przy tej cenie wynoszą Q_e (są to ilości równowagi). Rozważmy dwie sytuacje, kiedy cena produktu odchyla się w górę i w dół od ceny równowagi:

Pi > P_e - cena produktu jest większa od ceny równowagi;

P2 < P_e - cena produktu jest mniejsza od ceny równowagi.

Pierwsza sytuacja, tzn. Pt > P_e, oznacza, że przy danych krzywych popytu i podaży producenci (sprzedający) dostarczają na rynek znacznie większe ilości produktu aniżeli konsumenci (odbiorcy) chcą kupić.

Cena Pt jest stosunkowo wysoka i korzystna dla producentów. Skłania ich to do zwiększania podaży na rynek. Równocześnie wysoka cena jest niekorzystna dla kupujących i ogranicza ich popyt na dany produkt. W rezultacie przy cenie

^pi powstaje na rynku nadmiar produktu równy wielkości nadwyżki podaży nad Popytem.

Nadmiar produktu na rynku oznacza, że część wytworzonego produktu nie znajduje nabywców (nie może być sprzedana). W magazynach producentów (sprzedających) gromadzą się zapasy niesprzedanych produktów. Utrzymywa-^n|e zapasów pociąga za sobą określone koszty rzeczywiste (np. utrzymanie ma-9^azynów i ludzi w nich pracujących) oraz koszty alternatywne (zamrożony ^w zapasach kapitał, który mógłby być wykorzystany do innych celów). Produ-^cenci chcąc sprzedać powstały na rynku nadmiar produktu muszą zgodzić się

51