62151 Image 25 (2)

występuje tutaj ani nadwyżka popytu, ani też nadwyżka podaży. Cena 2,30 zl jest ceną równowagi na rynku jabłek.

Cena, przy której rozmiary podaży (ilości oferowane produktu) zrównają się z rozmiarami popytu (ilości produktu, które konsumenci chcą kupić) nosi nazwę ceny równowagi rynkowej. Cena równowagi „oczyszcza” rynek z jakiejkolwiek nadwyżki popytu bądź podaży - dlatego nosi ona również nazwę ceny czyszczącej rynek (market clearing price).

Cenę równowagi możemy przedstawić w formie wykresu wykorzystując do tego celu dane zawarte w tabeli 5.

Cena 1kg jabłek w zł

Wykres 12. Cena równowagi rynkowej

Nadwyżka podaży przy cenie s

0    20    40    60    80    100 Popyt i podaż

w tys. ton rocznie

Przecięcie się krzywych popytu i podaży znajduje się w punkcie E, któremu odpowiada cena 2,30 zł/kg. Jest to jedyny punkt gdzie nie występuje ani nadwyżka popytu ani też nadwyżka podaży. Przy cenie 2,10 zł/kg oferowanych jest 20 tys. ton jabłek rocznie, a popyt wynosi aż 100 tys. ton - powstaje nadwyżka popytu. Przy cenie 2,50 zł/kg popyt wynosi jedynie 20 tys. ton natomiast podaż aż 100 tys. ton - występuje nadwyżka podaży.

Na rynku działa mechanizm doprowadzający sytuację rynkową do punktu E (Equilibrium), zwanego punktem równowagi rynkowej. Jeśli dana cena rynkowa różni się od ceny równowagi, wtedy producenci oraz konsumenci (sprzedający i kupujący) są zainteresowani aby zmienić poziom swojej działalności: producenci (sprzedający) zwiększają lub zmniejszają ilości produktu oferowane na rynek, konsumenci (kupujący) zwiększają lub zmniejszają ilości produktu, które chcą kupić.

Dlaczego tylko w punkcie równowagi rynkowej zarówno producenci jak i konsumenci nie są skłonni do zmieniania rozmiarów swoich działań?

Odpowiedź na to pytanie odnajdziemy analizując wzajemne relacje między ceną, popytem i podażą przedstawione na wykresie 13.

Wykres 13. Punkt równowagi rynkowej

W punkcie równowagi cena wynosi P_e natomiast ilości oferowane i kupowane produktu przy tej cenie wynoszą Q_e (są to ilości równowagi). Rozważmy dwie sytuacje, kiedy cena produktu odchyla się w górę i w dół od ceny równowagi:

Pi > P_e - cena produktu jest większa od ceny równowagi;

P2 < P_e - cena produktu jest mniejsza od ceny równowagi.

Pierwsza sytuacja, tzn. Pi > P_e, oznacza, że przy danych krzywych popytu i podaży producenci (sprzedający) dostarczają na rynek znacznie większe ilości produktu aniżeli konsumenci (odbiorcy) chcą kupić.

Cena Pi jest stosunkowo wysoka i korzystna dla producentów. Skłania ich to do zwiększania podaży na rynek. Równocześnie wysoka cena jest niekorzystna dla kupujących i ogranicza ich popyt na dany produkt. W rezultacie przy cenie Pi powstaje na rynku nadmiar produktu równy wielkości nadwyżki podaży nad popytem.

Nadmiar produktu na rynku oznacza, że część wytworzonego produktu nie znajduje nabywców (nie może być sprzedana). W magazynach producentów (sprzedających) gromadzą się zapasy niesprzedanych produktów. Utrzymywanie zapasów pociąga za sobą określone koszty rzeczywiste (np. utrzymanie magazynów i ludzi w nich pracujących) oraz koszty alternatywne (zamrożony w zapasach kapitał, który mógłby być wykorzystany do innych celów). Producenci chcąc sprzedać powstały na rynku nadmiar produktu muszą zgodzić się

51